عصب کشی دندان کودکان یا درمان ریشه یکی از درمان‌های مهم است که نقش زیادی در جلوگیری از مشکلات جدی‌تر در آینده دارد. این درمان پزشکی که به‌عنوان پالپوتومی و پالپکتومی نیز شناخته می‌شود، به‌منظور درمان و حفظ دندانهای شیری کودکان که به‌علت پوسیدگی یا آسیب، دچار التهاب و عفونت شده‌اند، انجام می‌شود. اهمیت این امر در حفظ سلامت دندان‌ها و جلوگیری از بروز مشکلات جدی‌تر در آینده نهفته است. کلینیک دندانپزشکی دکتر آیت که به‌صورت تخصصی دندانهای کودکان را عصب کشی می‌کند و در این زمینه تجربه بالایی دارد، شما را به خواندن ادامۀ این مقاله دعوت می‌کند.
عصب کشی دندان کودکان
عصب کشی دندان کودکان که به آن درمان ریشه یا اندودانتیک نیز گفته می‌شود، فرایندی است که طی آن، بخش‌های آسیب‌دیده یا عفونی پالپ (بافت نرم داخل دندان) برداشته می‌شود تا از پیشرفت عفونت و بروز درد شدید جلوگیری شود. این روش به حفظ دندانهای شیری تا زمان افتادن طبیعی آن‌ها کمک می‌کند که برای حفظ موقعیت صحیح دندانهای دائمی اهمیت دارد.
مراحل این درمان به‌شرح زیر است:
- تشخیص و آماده‌سازی: در ابتدا، دندانپزشک با معاینه بالینی و رادیوگرافی (تصویر برداری اشعه ایکس) محل و شدت عفونت یا آسیب پالپ را تعیین می‌کند. سپس دندان کودک را بی‌حس می‌کند تا کودک در طول فرایند درد را احساس نکند.
- باز‌کردن دندان: دندانپزشک یک سوراخ کوچک در دندان ایجاد می‌کند تا به پالپ دسترسی پیدا کند.
- برداشتن پالپ آسیب‌دیده: با استفاده از ابزارهای خاص، پالپ آسیب‌دیده یا عفونی از داخل دندان برداشته می‌شود. این مرحله با برداشتن کامل پالپ (پالپکتومی) یا فقط بخش تاج (پالپوتومی)، انجام می‌شود.
- تمیزکردن و ضدعفونی: فضای داخل دندان و کانال‌های ریشه با محلول‌های ضدعفونی‌کننده تمیز می‌شوند تا هرگونه باکتری و عفونت باقی‌مانده از بین برود.
- پرکردن دندان: کانال‌های ریشه و فضای خالی داخل دندان با مواد مخصوص پر می‌شوند تا از ورود باکتری‌ها جلوگیری شود.
- بستن دندان: در نهایت، دندان با مواد ترمیمی یا تاج موقت، پوشانده می‌شود.
اهمیت عصب کشی دندان کودکان
این درمان نه‌تنها درد و ناراحتی ناشی از عفونت یا آسیب را کاهش می‌دهد، بلکه از افتادن زودهنگام دندانهای شیری نیز پیشگیری می‌کند. دندانهای شیری نقش مهمی در رشد صحیح فک، گفتار و تغذیه کودک دارند. همچنین، این دندان‌ها برای رشد دندانهای دائمی بسیار مهم هستند و حفظ آن‌ها تا زمان طبیعی افتادن، به جلوگیری از مشکلات آینده کمک می‌کند و نیاز به ارتودنسی را کاهش می‌دهد.
برخی از نشانه‌های نیاز به عصب کشی در دندانهای شیری کودکان به‌شرح زیر است:
- درد شدید و مداوم؛
- حساسیت به گرما و سرما؛
- ورم و قرمزی لثه‌ها؛
- وجود آبسه یا تورم در نزدیکی دندان؛
- تغییر رنگ دندان.
پس‌از درمان، کودک ممکن است کمی درد یا ناراحتی داشته باشد که معمولاً با داروهای ضددرد کنترل می‌شود.
انواع عصب کشی دندان شیری کودک
این پروسه به دو روش اصلی انجام می‌شود: پالپوتومی و پالپکتومی. هر یک از این روش‌ها با توجه به میزان آسیب و عفونت دندان و همچنین وضعیت کلی دهان و دندان کودک انتخاب می‌شوند.
- عصب کشی جزئی (پالپوتومی): پالپوتومی یک روش درمانی است که در آن، فقط بخش تاج پالپ (بافت نرم داخل دندان) که دچار عفونت یا التهاب شده است، برداشته می‌شود.
- عصب کشی کامل (پالپکتومی): پالپکتومی زمانی انجام می‌شود که عفونت یا التهاب به ریشه‌های دندان نیز سرایت کرده باشد. در این روش، تمام پالپ دندان، شامل بخش تاج و ریشه، برداشته می‌شود.
انتخاب روش مناسب به وضعیت دندان و میزان عفونت بستگی دارد. دندانپزشک با بررسی دقیق و استفاده از تصاویر رادیوگرافی، بهترین روش را برای درمان دندان کودک انتخاب می‌کند.
عصب کشی جزئی (پالپوتومی)
پالپوتومی یک روش درمانی است که در آن، قسمت آسیب‌دیدۀ پالپ دندان در ناحیه تاج برداشته می‌شود؛ درحالی‌که پالپ سالم در ریشه‌ها باقی می‌ماند. این روش معمولاً برای دندانهای شیری کودکان انجام می‌شود و هدف آن، حفظ دندان تا زمان افتادن طبیعی آن است. از روش پالپوتومی زمانی استفاده می‌شود که عفونت یا التهاب فقط به ناحیه تاج محدود باشد و ریشه‌ها تحت تأثیر قرار نگرفته باشند.
مزایای پالپوتومی شامل موارد زیر است:
- حفظ دندان شیری: با انجام پالپوتومی، دندان شیری تا زمان افتادن طبیعی حفظ می‌شود که این امر برای حفظ فضای مناسب برای دندانهای دائمی بسیار مهم است.
- جلوگیری از عفونت و درد: این روش به‌سرعت عفونت و درد را از بین می‌برد و از گسترش عفونت به سایر نواحی دهان و بدن جلوگیری می‌کند.
- روشی ساده و کم تهاجمی: پالپوتومی نسبت به سایر روش‌های درمانی مانند پالپکتومی، ساده‌تر و کم‌تهاجمی‌تر است.
عصب کشی کامل (پالپکتومی)
پالپکتومی یک روش درمانی است که طی آن، تمام پالپ (بافت نرم داخل دندان) شامل قسمت تاج و ریشه‌ها برداشته می‌شود. از این روش معمولاً زمانی استفاده می‌شود که عفونت یا التهاب به ریشه‌های دندان سرایت کرده باشد و درمان‌های جزئی مانند پالپوتومی کافی نباشد. هدف اصلی پالپکتومی حفظ دندان شیری تا زمان افتادن طبیعی آن و جلوگیری از عفونت و درد شدید است.
مزایای پالپکتومی شامل موارد زیر است:
- حفظ دندان شیری تا زمان طبیعی افتادن: این روش به حفظ دندان شیری کمک می‌کند که برای رشد صحیح فک و حفظ فضای مناسب برای دندانهای دائمی بسیار مهم است.
- رفع کامل عفونت و درد: با برداشتن کامل پالپ عفونی، درد و عفونت به‌طور کامل رفع می‌شود.
- جلوگیری از عفونت‌های ثانویه: پالپکتومی با ضدعفونی‌کردن کامل کانال‌های ریشه از بروز عفونت‌های ثانویه جلوگیری می‌کند.
پیشگیری از عصب کشی دندان
پیشگیری از این مشکل، به‌ویژه برای کودکان، مستلزم رعایت مجموعه‌ای از عادات بهداشتی و تغذیه‌ای است که به حفظ سلامت دندان‌ها و جلوگیری از پوسیدگی و عفونت آن‌ها، کمک می‌کند. در ادامه، روش‌های مؤثر را برای پیشگیری از بروز این مشکل، بررسی می‌کنیم:
بهداشت دهانی منظم
رعایت بهداشت دهان و دندان یکی از مهم‌ترین عوامل در پیشگیری از مشکلات دندانی است. روش‌های مؤثر برای حفظ بهداشت دهان و دندان شامل موارد زیر است:
- مسواک‌زدن منظم؛
- استفاده از نخ دندان؛
- استفاده از دهان‌شویه؛
- استفاده از فلوراید؛
- تغذیه سالم؛
- پرهیز از عادات مضر مانند جویدن ناخن.
مصرف غذاهای سالم
تغذیه سالم نقش مهمی در حفظ سلامت دهان و دندان دارد. انتخاب صحیح مواد غذایی می‌تواند از پوسیدگی دندان‌ها و بیماری‌های لثه جلوگیری کند و به حفظ دندانهای قوی و سالم کمک کند. غذاهای مفید برای دندان‌ها که در پیشگیری از عصب کشی دندان کودکان نقش زیادی دارند شامل موارد زیر هستند:
- محصولات لبنی مانند شیر، ماست و پنیر؛
- میوه‌ها و سبزی‌های تازه مانند سیب، هویج و کرفس؛
- آب؛
- آجیل و دانه‌ها.
همچنین غذاهایی که باید از مصرف زیاد آن‌ها خودداری شود شامل موارد زیر هستند:
- شیرینی‌ها و نوشیدنی‌های قندی؛
- نوشیدنی‌های اسیدی مانند نوشابه‌ها و آب‌میوه‌های اسیدی؛
- غذاهای چسبنده مانند کارامل و برخی آب‌نبات‌ها.
مراجعه دوره‌ای به دندانپزشک
مراجعه منظم به دندانپزشک برای معاینات دوره‌ای و تمیزکردن دندان‌ها به‌صورت تخصصی برای پیشگیری از عصب کشی دندان کودکان بسیار مهم است. دندانپزشک می‌تواند نشانه‌های اولیه پوسیدگی و عفونت را تشخیص دهد و با اقدامات پیشگیرانه از پیشرفت آن‌ها جلوگیری کند.
استفاده از فلوراید
فلوراید یک ماده معدنی است که به تقویت مینای دندان و جلوگیری از پوسیدگی کمک می‌کند. برای دریافت فلوراید می‌توان از محصولات زیر استفاده کرد:
- خمیردندان‌های حاوی فلوراید؛
- دهان‌شویه‌های فلورایددار؛
- آب آشامیدنی فلورایددار.
عصب کشی دندان شیری در چند جلسه انجام می‌شود؟
این کار، یک فرایند دقیق و حساس است که معمولاً در چند مرحله و طی چند جلسه انجام می‌شود. تعداد جلسات مورد نیاز برای این درمان به عوامل مختلفی بستگی دارد که شامل موارد زیر هستند:
- شدت عفونت: اگر عفونت شدید شود، ممکن است به جلسات بیشتری برای تمیزکردن و ضدعفونی‌کردن کانال‌ها نیاز باشد.
- همکاری کودک: میزان همکاری کودک در جلسات دندانپزشکی نیز می‌تواند بر تعداد جلسات تأثیر بگذارد. در برخی موارد، دندانپزشک ممکن است جلسات کوتاه‌تر و بیشتری را برنامه‌ریزی کند تا کودک در هر جلسۀ درمان، راحت‌تر باشد.
- وضعیت کلی دهان و دندان کودک: شرایط کلی بهداشت دهان و دندان کودک و تعداد دندان‌هایی که نیاز به درمان دارند نیز می‌تواند بر تعداد جلسات تأثیر بگذارد.
علائم نیاز دندانهای شیری به عصب کشی
دندانهای شیری کودکان نیز مانند دندانهای دائمی به این درمان نیاز دارند. درمان ریشه زمانی ضروری است که پالپ (بافت نرم داخل دندان که شامل اعصاب و رگ‌های خونی است) آسیب دیده یا عفونی شده باشد. تشخیص نیاز به درمان در دندانهای شیری توسط دندانپزشک انجام می‌شود؛ اما والدین می‌توانند با توجه به برخی علائم به این موضوع پی ببرند. برخی از این علائم به‌شرح زیر هستند:
درد شدید و مداوم
یکی از واضح‌ترین علائم، درد شدید و مداوم در دندان است. این درد ممکن است خودبه‌خود یا هنگام جویدن یا مصرف غذاهای گرم و سرد ایجاد شود. درد ناشی از عفونت پالپ، معمولاً شب‌ها بدتر می‌شود و می‌تواند خواب کودک را مختل کند.
حساسیت به گرما و سرما
حساسیت غیرعادی به غذاها و نوشیدنی‌های گرم یا سرد می‌تواند نشان‌دهندۀ التهاب یا عفونت پالپ باشد. اگر این حساسیت بیش‌از چند ثانیه طول بکشد، ممکن است دندان نیاز به درمان داشته باشد.
تورم و قرمزی لثه
تورم و قرمزی لثه‌ها در نزدیکی دندان آسیب‌دیده نشانه‌ای از عفونت است. این تورم ممکن است به‌صورت یک توده کوچک یا کیست ظاهر شود که با لمس‌کردن، دردناک است.
وجود آبسه یا چرک
آبسه یا چرک در نزدیکی دندان، نشانه‌ای از عفونت شدید است که نیاز به درمان فوری دارد. آبسه معمولاً به‌صورت یک توده پر از چرک در لثه‌ها دیده می‌شود و می‌تواند همراه با تب و تورم صورت باشد.
تغییر رنگ دندان
تغییر رنگ دندان به زرد، قهوه‌ای یا خاکستری نشان‌دهندۀ ازبین‌رفتن پالپ است. این تغییر رنگ معمولاً به‌دلیل عفونت یا آسیب شدید به پالپ رخ می‌دهد.
لق‌شدن دندان
لق‌شدن غیرطبیعی دندانهای شیری که به‌دلیل ضربه یا پوسیدگی اتفاق نیفتاده باشد، ممکن است نشان‌دهندۀ عفونت پالپ باشد.
بوی بد دهان
بوی بد دهان به‌صورت مداوم، حتی با رعایت بهداشت دهان و دندان، نشانه‌ای از عفونت پالپ است. این بو، به‌دلیل تجمع باکتری‌ها و تولید مواد سمّی، درنتیجۀ عفونت ایجاد می‌شود.
مراقبت‌های پس‌از عصب کشی کودکان
مراقبت‌های پس‌از عصب کشی دندان کودکان نقش بسیار مهمی در بهبود سریع‌تر و جلوگیری از بروز مشکلات بعدی دارد. این مراقبت‌ها شامل توصیه‌های دندانپزشک، رعایت بهداشت دهان و دندان و تنظیم عادات غذایی کودک است. برخی از این مراقبت‌ها، شامل موارد زیر هستند:
- رعایت توصیه‌های دندانپزشک؛
- رعایت بهداشت دهان و دندان؛
- مراقبت از دندان ترمیم‌شده با پرهیز از فشار زیاد؛
- تنظیم عادات غذایی و تغذیه مناسب؛
- مراجعه منظم به دندانپزشک؛
- جدی‌گرفتن علائم هشداردهنده مانند درد شدید و مداوم، تورم و قرمزی لثه و وجود چرک یا آبسه.
آیا عصب کشی و پرکردن دندان را می‌توان در یک جلسه انجام داد؟
در بسیاری از موارد، این دو فرایند در یک جلسه انجام می‌شود؛ اما همه چیز بستگی به شرایط خاص دندان و میزان آسیب یا عفونت آن دارد. عوامل مؤثر در انجام آن‌ها در یک جلسه، به‌شرح زیر است:
- شدت عفونت یا آسیب: اگر عفونت یا التهاب در پالپ دندان محدود و قابل کنترل باشد، دندانپزشک ممکن است بتواند کل فرایند را در یک جلسه انجام دهد. در مواردی که عفونت گسترده شود، ممکن است نیاز به چندین جلسه برای تمیزکردن و ضدعفونی‌کردن کانال‌های ریشه باشد.
- همکاری بیمار: همکاری بیمار، به‌ویژه در کودکان، تأثیر زیادی بر توانایی دندانپزشک در انجام این کار در یک جلسه داشته دارد. اگر کودک بتواند به‌مدت طولانی بدون مشکل در صندلی دندانپزشکی بنشیند، احتمال انجام درمان در یک جلسه، افزایش پیدا می‌کند.
بچه‌ها را چطور برای عصب کشی آماده کنیم؟
آماده‌سازی کودکان برای این درمان به کاهش ترس و اضطراب آن‌ها کمک و تجربه‌ای مثبت از دندانپزشکی برایشان فراهم می‌کند. در ادامه به نکات و روش‌های مؤثر برای آماده‌سازی کودکان برای عصب کشی دندان اشاره می‌کنیم:
- توضیح فرایند به زبان کودکانه: کودکان باید به زبانی ساده و قابل فهم از آنچه قرار است اتفاق بیفتد، آگاه شوند. توضیح‌دادن مراحل کار به زبان کودکانه و صادقانه می‌تواند به کاهش ترس و اضطراب آن‌ها کمک کند.
- استفاده از کتاب‌ها و ویدئوهای آموزشی مخصوص کودکان: استفاده از کتاب‌ها و ویدئوهای آموزشی که به زبان ساده و با تصاویر جذاب، فرایند دندانپزشکی را توضیح می‌دهند، می‌تواند به کودکان کمک کند تا بهتر متوجه شوند که چرا باید این درمان را انجام دهند.
- آشنایی با دندانپزشک و محیط مطب: انجام یک ملاقات اولیه با دندانپزشک و آشنایی کودک با محیط مطب می‌تواند به کاهش ترس آن‌ها کمک کند.
- بازی‌های نقش‌آفرینی در خانه: بازی‌های نقش‌آفرینی که در آن‌ها، کودکان نقش دندانپزشک یا بیمار را بازی می‌کنند، می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا با فرایندهای دندانپزشکی آشنا شوند و کمتر احساس ترس کنند.
- تشویق و پاداش‌دادن به کودک: تشویق کودک برای همکاری در طول درمان و ارائه پاداش‌های کوچک پس‌از پایان هر مرحله از درمان می‌تواند به افزایش انگیزه و کاهش اضطراب آن‌ها کمک کند.
- انتخاب زمان مناسب برای قرار ملاقات دندانپزشکی: تعیین وقت ملاقات در ساعاتی که کودک خسته یا گرسنه نباشد، می‌تواند به کاهش بی‌قراری و افزایش همکاری کودک کمک کند.
فراهم‌کردن یک تجربه مثبت از دندانپزشکی: تلاش برای ایجاد تجربه‌ای مثبت از دندانپزشکی با برخورد مهربان و حرفه‌ای دندانپزشک و کارکنان مطب، می‌تواند به کاهش ترس و اضطراب کودک در ملاقات‌های بعدی کمک کند.
سخن پایانی
عصب کشی دندان کودکان یک درمان مهم برای حفظ سلامت دندانهای شیری و جلوگیری از مشکلات جدی‌تر در آینده است. این درمان در دو نوع اصلی پالپوتومی و پالپکتومی انجام می‌شود و هر دو روش با توجه به شدت عفونت و وضعیت دندان‌ها، ممکن است در یک یا چند جلسه انجام شوند. این درمان در کلینیک دندانپزشکی دکتر آیت، به‌صورت تخصصی انجام می‌شود و شما می‌توانید عصب کشی دندان فرزندان خود را با خیالی آسوده به پزشکان این کلینیک بسپارید.
