آفت مکرر دهان یک مشکل شایع است که دلایل مختلفی دارد. برخی از عواملی که می‌توانند علت آفت دهان باشند شامل ضعف سیستم ایمنی، استرس، کمبودهای تغذیه‌ای مانند کمبود ویتامین B12، آهن و اسید فولیک و همچنین حساسیت‌های غذایی هستند. همچنین، آسیب‌های فیزیکی به بافت‌های دهانی، استفاده از ارتودنسی ثابت و مصرف برخی مواد غذایی مانند مرکبات و غذاهای اسیدی نیز به تشدید این وضعیت کمک می‌کنند. با توجه به اینکه این آفت‌ها معمولاً خودبه‌خود طی چند هفته بهبود پیدا می‌کنند در صورت تکرار مکرر یا طولانی‌شدن علائم، مراجعه به یک پزشک خوب مانند کلینیک دندانپزشکی دکتر آیت به شما کمک می‌کند تا با بررسی دلایل زمینه‌ای، درمان مناسب را دریافت کنید. برای شناخت بیشتر این عارضه در ادامه با ما همراه باشید.
آفت دهان چیست؟
آفت دهان یک زخم کوچک و دردناک است که در داخل دهان، اغلب روی زبان، لب‌ها، گونه‌ها یا سقف دهان ظاهر می‌شود. این زخم‌ها به‌شکل نقاط سفید یا زرد رنگ با حاشیه‌های قرمز ظاهر می‌شوند و معمولاً طی 7 تا 14 روز بهبود پیدا می‌کنند. علت آفت دهان هنوز به موارد مختلفی بستگی دارد و عواملی مانند استرس، ضربه‌های کوچک به دهان، تغییرات هورمونی و ضعف سیستم ایمنی در ایجاد آن نقش دارند.
آفت دهان معمولاً غیرمُسری است و با تبخال تفاوت دارد. کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند ویتامین B12، آهن و اسید فولیک نیز به شکل‌گیری این زخم‌ها کمک می‌کند. برخی از غذاها مانند مرکبات، گوجه‌فرنگی و آجیل‌ها نیز زخم‌ها را تحریک می‌کنند. در بسیاری از موارد، آفت دهان پس‌از چند روز، رو به بهبودی می‌رود و نیاز به درمان خاصی دارد؛ اما در صورت تکرار مکرر یا بزرگ‌بودن زخم‌ها، مراجعه به پزشک برای بررسی علل زمینه‌ای و درمان‌های مناسب، ضروری است.
علت آفت دهان چیست؟
همان‌طور که اشاره کردیم، علت آفت دهان به عوامل مختلفی بستگی دارد. یکی از مهم‌ترین عوامل، ضعف سیستم ایمنی است. زمانی که سیستم ایمنی بدن ضعیف شود، توانایی مقابله با عوامل تحریک‌کننده کاهش می‌یابد و احتمال بروز آفت بیشتر می‌شود.
استرس و فشارهای روانی از دیگر عوامل مهمی هستند که باعث آفت دهان می‌شوند. استرس مزمن تعادل هورمونی بدن را مختل می‌کند و به شکل‌گیری زخم‌های دهانی منجر می‌شود. حساسیت‌های غذایی نیز در برخی افراد عامل بروز آفت هستند. مصرف غذاهای تند، اسیدی یا مرکبات ممکن است زخم‌ها را تحریک کند.
آسیب‌های فیزیکی به بافت‌های دهانی مانند گازگرفتن تصادفی زبان یا داخل گونه، استفاده از وسایل دندانپزشکی مانند بریس‌ها یا حتی مسواک‌زدن با مسواک نامناسب باعث ایجاد آفت می‌شود. علاوه‌براین، تغییرات هورمونی در دوران قاعدگی یا بارداری، زمینه‌ساز آفت‌های دهانی است.
علائم آفت دهان چیست؟
علائم آفت دهان شامل موارد زیر است:
- زخم‌های دردناک؛
- سوزش و درد؛
- تورم غدد لنفاوی؛
- تب و بی‌حالی؛
- درد شدید هنگام مصرف غذا و نوشیدنی.
انواع آفت‌های دهانی
آفت دهان انواع مختلفی دارد. در ادامه انواع آفت‌های دهانی را بررسی می‌کنیم:
آفت‌های دهانی کوچک
آفت‌های دهانی کوچک، شایع‌ترین نوع زخم‌های دهانی هستند. این زخم‌ها به‌شکل گرد یا بیضی و با اندازه‌ای کمتر از 5 میلی‌متر ظاهر می‌شوند. آفت‌های کوچک معمولاً با حاشیه قرمز و مرکز سفید یا زرد در داخل لب‌ها، گونه‌ها، زبان یا سقف دهان ظاهر می‌شوند. این نوع آفت‌ها معمولاً دردناک هستند؛ اما خودبه‌خود و بدون نیاز به درمان خاصی طی 1 تا 2 هفته بهبود پیدا می‌کنند و جای زخم باقی نمی‌گذارند.
علت آفت دهانی کوچک به عواملی مانند استرس، آسیب‌های فیزیکی به دهان یا مصرف برخی غذاهای تحریک‌کننده برمی‌گردد. رعایت بهداشت دهان و دندان، کاهش استرس و عدم مصرف غذاهای تند و اسیدی در پیشگیری از بروز این نوع آفت‌ها مؤثر هستند.
آفت‌های دهانی بزرگ
آفت‌های دهانی بزرگ که به‌عنوان آفت‌های ماژور نیز شناخته می‌شوند، نوع کمتر شایع اما شدیدتری از زخم‌های دهانی هستند. این زخم‌ها بزرگ‌تر از آفت‌های کوچک هستند و معمولاً بیش‌از 10 میلی‌متر قطر دارند.
آفت‌های بزرگ اغلب بسیار دردناک هستند و بهبودی آن‌ها ممکن است تا 6 هفته طول بکشد. برخلاف آفت‌های کوچک، این زخم‌ها ممکن است پس‌از بهبود، جای زخم باقی بگذارند. علت ایجاد آفت‌های بزرگ به‌دلایلی مشابه آفت‌های کوچک برمی‌گردد و شامل ضعف سیستم ایمنی، کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی یا استرس‌های شدید است.به‌دلیل شدت درد و طولانی‌بودن زمان بهبود، درمان آفت بزرگ به مشاوره پزشکی و استفاده از درمان‌های موضعی یا دارویی نیاز دارد.
آفت‌های دهانی هرپتی فرم
آفت‌های دهانی هرپتی فرم نوع نادرتری از زخم‌های دهانی هستند که بیشتر در افراد مسن دیده می‌شوند. این نوع آفت‌ها برخلاف نامشان، ارتباطی با ویروس هرپس ندارند. آفت‌های هرپتی فرم به‌صورت گروهی از زخم‌های بسیار کوچک (اغلب کمتر از 1 میلی‌متر) ظاهر می‌شوند که ممکن است به هم بپیوندند و یک زخم بزرگ‌تر را تشکیل دهند. این زخم‌ها به تعداد 10 تا 100 عدد در دهان ظاهر و به‌دلیل شکل ظاهری‌شان با تبخال اشتباه گرفته می‌شوند. مانند سایر انواع آفت‌های دهانی، عواملی مانند ضعف سیستم ایمنی، استرس و کمبودهای تغذیه‌ای دلایل ایجاد این زخم‌ها محسوب می‌شوند. این زخم‌ها معمولاً طی 1 تا 2 هفته بهبود می‌یابند و جای زخم باقی نمی‌گذارند.
آیا ممکن است ارتودنسی یکی از دلایل ایجاد آفت دهان باشد؟
گاهی علت آفت دهان را باید در ارتودنسی آن هم از نوع ثابت جست‌وجو کرد. استفاده از بریس‌های ارتودنسی و سایر وسایل دندانپزشکی به بافت‌های نرم داخل دهان، مانند گونه‌ها، لب‌ها و زبان، آسیب می‌رساند. این آسیب‌ها به‌صورت خراش‌ها یا زخم‌های کوچک شروع می‌شوند و در نهایت به‌شکل آفت‌های دهانی خودشان را نشان می‌دهند. در واقع، تماس مداوم و فشار بریس‌ها روی بافت‌های دهانی، به‌ویژه در مواردی که بریس‌ها به‌درستی تنظیم نشده باشند، باعث تحریک می‌شوند و دهان را زخم می‌کنند.
علاوه‌براین، تغییراتی که به‌واسطۀ وجود بریس‌ها اتفاق می‌افتد، مانند تغییر در خوردن غذاها یا صحبت‌کردن، باعث تحریک بیشتر و ایجاد آفت می‌شود. برای کاهش خطر ایجاد آفت در طول درمان ارتودنسی، استفاده از ابزارهای مخصوص برای پوشش بریس‌ها و رعایت بهداشت دهان و دندان بسیار مهم است.
برای آفت دهان چی بخوریم؟
برای کمک به بهبود آفت دهان و کاهش درد آن، مصرف برخی مواد غذایی مفید است. غذاهای نرم و خنک مانند ماست پروبیوتیک به تسکین زخم‌ها کمک می‌کنند و باعث کاهش التهاب می‌شوند. ماست پروبیوتیک همچنین به تعادل باکتری‌های مفید در دهان کمک می‌کند که روند بهبودی را تسریع خواهد کرد.
مصرف میوه‌ها و سبزیجاتی که دارای ویتامین C هستند، مانند کیوی و توت‌فرنگی، به‌دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی به بهبود زخم‌ها کمک می‌کند؛ اما باید از مصرف میوه‌های اسیدی مانند پرتقال و لیمو اجتناب کرد؛ زیرا می‌توانند زخم‌ها را تحریک کنند. همچنین، مصرف آب فراوان برای حفظ رطوبت دهان و جلوگیری از خشکی، توصیه می‌شود. غذاهای غنی از ویتامین B12، روی و آهن، مانند ماهی، تخم‌مرغ و گوشت بدون چربی در پیشگیری و بهبود آفت دهان نقش دارند.
درمان خانگی آفت دهان
برای درمان خانگی آفت دهان راهکارهای مختلفی وجود دارد. در ادامه برخی از راهکارهای درمان خانگی آفت دهانی را بررسی می‌کنیم:
مکمل‌های ویتامین B
مکمل‌های ویتامین B، به‌ویژه ویتامین B12، نقش مهمی در پیشگیری و درمان آفت دهان دارند. کمبود ویتامین‌های گروه B باعث بروز زخم‌های دهانی می‌شود؛ بنابراین مصرف این مکمل‌ها به تقویت سیستم ایمنی و تسریع بهبود زخم‌های دهانی کمک می‌کند.
شیرین‌بیان
شیرین‌بیان یک گیاه طبیعی با خواص ضدالتهابی است که به کاهش درد و التهاب ناشی از آفت دهان کمک می‌کند. استفاده از عصاره شیرین‌بیان به‌صورت موضعی یا مصرف چای آن می‌تواند به تسریع روند بهبود زخم‌ها و کاهش علائم آفت دهانی کمک کند.
مکمل‌های آهن
کمبود آهن یکی از علل بروز آفت دهان است. مصرف مکمل‌های آهن به افزایش سطح هموگلوبین و بهبود عملکرد سیستم ایمنی کمک می‌کند. این مکمل‌ها در جلوگیری از تکرار آفت‌ها و تسریع در بهبود آن‌ها نقش مؤثری دارند.
کاهش درد سریع آفت دهان در خانه
علت آفت دهان هرچه که باشد، برای کاهش سریع درد حاصل از آن می‌توان راهکارهای زیر را امتحان کرد:
- غرغره‌کردن آب‌نمک که به ضدعفونی‌کردن و تسکین زخم‌ها کمک می‌کند؛
- استفاده از چای سیاه به‌دلیل وجود تانن که درد را کاهش می‌دهد؛
- مصرف ماست پروبیوتیک که به تعادل باکتری‌های دهان و تسریع بهبود زخم‌ها کمک می‌کند؛
- استفاده از جوش‌شیرین برای تنظیم pH دهان و کاهش التهاب.
علت آفت مکرر دهان در بزرگسالان
آفت مکرر دهان در بزرگسالان دلایل مختلفی دارد که به‌شرح زیر هستند:
- ضعف سیستم ایمنی؛
- استرس و فشارهای روانی؛
- کمبودهای تغذیه‌ای مانند کمبود ویتامین B12، آهن و اسید فولیک؛
- حساسیت‌های غذایی؛
- آسیب‌های فیزیکی به بافت‌های دهانی.
درمان آفت دهان با دارو
برای درمان آفت دهان با دارو با درنظرگرفتن علت آفت دهان باید از داروهای موضعی، مانند ژل‌های استروئیدی یا دهان‌شویه‌های ضدعفونی‌کننده، برای کاهش التهاب و تسکین درد استفاده کرد.
دهان‌شویه‌های ضدمیکروبی به جلوگیری از عفونت زخم‌ها کمک می‌کنند. در موارد شدیدتر، داروهای استروئیدی خوراکی یا موضعی تجویز می‌شوند تا التهاب را کاهش دهند و روند بهبود را سریع‌تر کنند. استفاده از داروهای مسکن نیز به کاهش درد کمک می‌کند.
آیا آفت‌های دهان خطرناک هستند؟
آفت‌های دهان معمولاً خطرناک نیستند و طی چند هفته درمان می‌شوند. بااین‌حال، اگر زخم‌ها بزرگ، بسیار دردناک یا مکرر باشند و بهبودی بیش‌از سه هفته طول بکشند، باید به پزشک مراجعه کرد. در موارد نادر، آفت‌های دهانی نشان‌دهندۀ مشکلات جدی‌تری مانند ضعف سیستم ایمنی یا بیماری‌های دیگر هستند که نیاز به بررسی دقیق دارند.
سخن پایانی
علت آفت دهان هرچه که باشد، زخم‌های آن آزاردهنده هستند و باید بهبود پیدا کنند. اگرچه اغلب آفت‌های دهانی خیلی زود و بدون نیاز به درمان خاصی رو به بهبودی می‌روند؛ اما در صورت تکرار یا طولانی‌شدن علائم، مشاوره با یک متخصص دندانپزشکی در کلینیک دندانپزشکی دکتر آیت به شما کمک می‌کند علائم را بررسی کنید و اگر مشکل زمینه‌ای دارید، نسبت به آن آگاه شوید.
