آیا تابه‌حال نام دندان عقل نهفته را شنیده‌اید؟ آیا برایتان این سوال پیش آمده است که این نوع دندان چیست و چطور باید آن را درمان کرد؟ دندان عقل آخرین دندان بزرگسالی است که پس‌از همۀ دندان‌ها در انتهای فک بالا و پایین می‌روید. این دندان با توجه به وضعیت دهان و دندان هر فرد به شکل‌های مختلفی رشد می‌کند که نوع نهفته و پنهان تنها یکی از آن‌هاست. در این مقاله به دندان عقل پنهان، انواع آن، شرایط جراحی و مراقبت‌های پس‌از آن می‌پردازیم. با کلینیک دندانپزشکی دکتر آیت همراه باشید و این مقاله را تا انتها مطالعه کنید.
دندان عقل نهفته چیست؟
دندان عقل نهفته به نوعی از دندان عقل گفته می‌شود که همه یا بخشی از آن در لثه گیر کرده است. این مسئله در ظاهر مشکل‌آفرین به نظر نمی‌رسد؛ اما در حقیقت باقی‌ماندن همه یا بخشی از یک دندان در لثه معمولاً بعداز مدتی موجب ایجاد درد، آسیب به سایر دندان‌ها، بروز انواع عفونت‌ها و تخریب لثه می‌شود. البته گاهی دندان‌های نهفته بدون درد و آسیب خاصی به حیات خود ادامه می‌دهند؛ اما ازآنجاکه تمیزکردن و مسواک‌زدن آن‌ها دشوار است یا امکان‌پذیر نیست می‌توانند بستر مناسبی برای تجمع باکتری‌ها فراهم کنند و زمینه‌ساز بروز مشکلات زیادی در دهان و دندان بشوند.
انواع دندان عقل نهفته
وضعیت این‌گونه دندان‌ها ممکن است در هر دهان و دندانی متفاوت باشد. به‌طورکلی دندان عقل نهفته را از نظر زاویۀ رویش می‌توان به 4 دستۀ کلی تقسیم کرد:
نهفتگی مزیال
نهفتگی مزیال شایع‌ترین نوع نهفتگی دندان عقل است که در آن دندان به‌سمت جلوی دهان زاویه دارد. میزان مشکل‌آفرین‌شدن این نوع دندان به شدت زاویۀ آن بستگی دارد و برای تصمیم‌گیری بهتر درباره کشیدن یا نکشیدنشان باید با دندانپزشک مشورت کرد.
نهفتگی دیستال
نهفتگی دیستال برخلاف مورد پیشین یکی از نادرترین انواع نهفتگی دندان عقل است که در آن دندان به‌سمت پشت دهان زاویه دارد. برای درمان این نوع دندان عقل نیز باید تحت نظر دندانپزشک اقدامات لازم را انجام داد.
نهفتگی افقی
این نوع نهفتگی مربوط به وقتی است که دندان عقل به‌شکل افقی و کاملاً خوابیده در زیر لثه قرار گرفته است و به‌علت فشار زیادی که به دندان‌های اطراف خود وارد می‌کند، اغلب باعث بروز درد بسیاری می‌شود و بیماران ترجیح می‌دهند هرچه زودتر آن را درمان کنند.
نهفتگی عمودی
در نهفتگی عمودی، دندان عقل شرایط خاص و عجیبی ندارد؛ مثل سایر دندان‌ها در جای خود روییده است و تنها مشکلش این است که زیر لثه محبوس شده است و باید آن را خارج کرد.
دندان عقل نهفته بافت نرم و سخت چیست؟
نهفتگی بافت نرم و نهفتگی بافت سخت، دو اصطلاحی هستند که ممکن است از دندانپزشکان آن را شنیده باشید. نهفتگی بافت نرم به شرایطی گفته می‌شود که در آن دندان عقل از استخوان فک بیرون آمده؛ اما از لثه بیرون نیامده است. نهفتگی بافت سخت به شرایطی گفته می‌شود که در آن دندان از استخوان و لثه بیرون نیامده است.
نشانه‌های دندان عقل نهفته چیست؟
وجود دندان عقل پنهان یک امر بسیار رایج است که در برخی از افراد هیچ علائمی ندارد، در بعضی‌ها به‌مرور علائمی ایجاد می‌کند و در عده‌ای به شکل ناگهانی با درد و تورم و سوزش اعلام حضور می‌کند. به‌طورکلی نشانه‌هایی که بیانگر وجود یک دندان نهفته در دهان هستند، عبارت‌اند از:
- درد و تورم فک و صورت؛
- احساس طعم بد و نامطبوع در دهان؛
- تورم و قرمزی لثه‌ها و حتی در مواردی خونریزی آن‌ها؛
- بوی بد دهان؛
- مشکل در بازوبسته‌کردن دهان؛
- احساس درد هنگام غذاخوردن و حرف‌زدن.
درمان دندان عقل نهفته چگونه انجام می‌شود؟ مراحل درمان آن چیست؟
ازآنجاکه وجود دندان نهفته می‌تواند به‌مرور زمان مشکل‌آفرین شود، توصیۀ دندانپزشکان این است که چنین دندانی به‌کمک جراحی از دهان خارج شود. حتی اگر دندان عقل نهفته آسیبی ندیده باشد و پوسیدگی و عفونتی نداشته باشد نیز برای پیشگیری بهتر است، کشیده شود تا در آینده مشکلی ایجاد نکند. به‌طورکلی درمان این عارضه 3 مرحله دارد.
مرحلۀ اول: معاینه
در مرحلۀ اول شما باید به کلینیک دندانپزشکی معتبری مثل کلینیک دندانپزشکی دکتر آیت مراجعه کنید تا دندانپزشک وضعیت دندان‌های شما و علائم دندان نهفته را بررسی کند.
مرحلۀ دوم: عکس‌برداری
معمولاً پس‌از معاینۀ اولیه و تشخیص دندان عقل نهفته دندانپزشک توصیه می‌کند یک عکس اشعه ایکس از دندان‌ها تهیه کنید تا موقعیت دقیق دندان‌ها و ریشۀ آن‌ها مشخص شود و برای درمان نهایی آماده شوید.
مرحلۀ سوم: جراحی و کشیدن دندان
سومین و آخرین مرحله از مراحل درمان دندان نهفته، جراحی و کشیدن آن است. در این مرحله دندانپزشک بنابر تشخیص خود از بی‌حسی موضعی برای شما استفاده می‌کند، لثه را برش می‌زند و دندان عقل را بیرون می‌کشد. دشواری این عمل و میزان بخیه، به محل قرارگیری دندان بستگی دارد. گاهی ممکن است لازم شود که خود دندان عقل برش داده شود تا بتوان آن را آسان‌تر خارج کرد. پس‌از کشیدن دندان محل جراحی شسته و عمل بخیه انجام می‌شود.
آیا جراحی دندان عقل نهفته و کشیدن آن ضروری است؟
اگر دندان عقل شما نهفته است؛ اما علائم خاصی ندارد و برایتان زحمتی ایجاد نمی‌کند، کشیدن آن ضروری نیست؛ اما به‌محض احساس اولین علائم و نشانه‌ها بهتر است برای درمان آن اقدام کنید تا از بروز مشکلات احتمالی و گسترش آسیب جلوگیری شود.
نحوه جراحی دندان عقل و کشیدن آن چیست؟ آیا کشیدن دندان عقل دشوار است؟
کشیدن دندان عقلی که مشکل خاصی ندارد، مانند کشیدن سایر دندان‌ها ساده است و در عرض چند دقیقه انجام می‌شود. دندان‌های نهفته به‌علت اینکه حین جراحی نیاز به برش لثه و گاهاً دندان و درنهایت بخیه دارند، از نظر زمانی کمی بیشتر طول می‌کشند و به دورۀ نقاهت بیشتری نیاز دارند. اما روی هم رفته این جراحی خیلی سنگین و سخت نیست و بعداز انجام آن درصورت انجام مراقبت‌های لازم و عمل به توصیه‌های دندانپزشک، شما به‌سرعت به وضعیت عادی خود برمی‌گردید.
مراقبت‌های بعداز کشیدن و جراحی دندان عقل
در درمان‌های دندانپزشکی علاوه‌بر اقدامات دندانپزشک انجام برخی مراقبت‌ها نیز برای تکمیل درمان شما ضروری است. این مراقبت‌ها را می‌توان در 3 دستۀ کلی تقسیم کرد که عبارت‌اند از مراقبت‌های بهداشتی، مراقبت‌های غذایی و مراقبت‌های رفتاری. در ادامه به توضیح هر یک از این موارد خواهیم پرداخت.
مراقبت‌های بهداشتی
اولین و مهم‌ترین اقدامی که بعداز جراحی دندان باید انجام دهید، رعایت نکات بهداشتی است. ازآنجاکه این درمان جزو درمان‌های تهاجمی محسوب می‌شود و جراحتی در لثه ایجاد می‌کند، آن ناحیه دربرابر حملۀ باکتری‌های مضر و عفونت‌ها آسیب‌پذیرتر از هر زمانی است؛ بنابراین باید بیشتر از سایر اوقات از آن مراقبت کنید. دو مورد از مهم‌ترین نکات رعایت بهداشت دهان و دندان بعداز جراحی دندان عقل نهفته عبارت‌اند از:
- شست‌وشوی دهان با دهانشویه‌های ضدعفونی‌کننده یا آب‌نمک 24 ساعت بعداز جراحی؛
- عدم تف‌کردن خون‌آبه و آب دهان و بلعیدن آن‌ها به‌منظور جلوگیری از ایجاد حفرۀ خشک در محل جراحی.
مراقبت‌های غذایی
از دیگر نکات مهم بعداز جراحی پرهیزهای غذایی است. آنچه باید در زمینۀ تغذیه رعایت کنید شامل موارد زیر است:
- پرهیز از خوردن غذاهای سفت و چسبنده بعداز جراحی؛
- داشتن یک برنامۀ غذایی نرم شامل سوپ و ماست و امثالهم در چند روز اول؛
- عدم خوردن و نوشیدن غذاها و نوشیدنی‌های خیلی گرم یا خیلی سرد تا 24 ساعت پس‌از جراحی؛
- خوردن مایعات ولرم؛
- جویدن غذا با دندان‌های سمت دیگر دهان؛
- پرهیز از خوردن مایعات با نی برای جلوگیری از ایجاد حفره خشک در محل جراحی.
مراقبت‌های رفتاری
علاوه‌بر رعایت برخی نکات بهداشتی و تغذیه‌ای، شما باید در اعمال روزمرۀ خود نیز مراقبت‌هایی را لحاظ کنید که دورۀ نقاهتتان به‌خوبی و دور از آسیب‌ها طی شود. آنچه باید بعداز جراحی دندان عقل نهفته رعایت کنید از قرارِ زیر است:
- پیروی از توصیه‌های دندانپزشک؛
- خوردن مسکّن‌هایی مانند ایبوپروفن برای کاهش درد؛
- استفاده از کمپرس یخ بر ناحیۀ جراحی‌شده از روی صورت؛
- کمک‌گرفتن از یک بالش برای خواب و بالابودن سر هنگام درازکشیدن و استراحت؛
- پرهیز از انجام فعالیت‌های شدید و ورزش‌های سنگین؛
- عدم مصرف الکل و دخانیات در 24 ساعت اول بعداز جراحی؛
- پرهیز از لمس و زبان‌زدن محل جراحی.
حفره خشک (درای ساکت) دندان عقل چیست؟
پس‌از کشیدن دندان‌ها مخصوصاً دندان‌های عقل، معمولاً لخته‌خونی در محل دندان تشکیل می‌شود که مثل یک لایۀ محافظتی عمل می‌کند. زمانی که این لخته خون به هر دلیلی مثل فشار دست و زبان، تف‌کردن آب دهان و خون‌آبه، نوشیدن مایعات با نی و … از بین برود، عارضه‌ای به‌نام حفره خشک یا درای ساکت پیش می‌آید که بسیار دردناک و آزاردهنده است. این عارضه علاوه‌بر اینکه درد شدیدی ایجاد می‌کند، راه را برای ورود غذاها و باکتری‌ها به محل جراحی باز می‌کند و درنتیجه ریسک ابتلا به عفونت را بالا می‌برد. حفره خشک می‌تواند تا چند روز ادامه پیدا کند و به‌همین‌دلیل بهتر است درصورت ابتلا به آن دندانپزشک خود را مطلع کنید و برای درمان به کلینیک دندانپزشکی دکتر آیت مراجعه کنید.
اگر دندان عقل نهفته را جراحی نکنیم چه اتفاقی می‌افتد؟
این دندان‌ها معمولاً درنهایت دچار آسیب می‌شوند و به‌همین‌علت درصورت عدم درمان ممکن است با مشکلات زیر مواجه شوید:
پوسیدگی
دندان عقل نهفته‌ای که به‌طور کامل از لثه خارج نشده باشد یکی از آسیب‌پذیرترین دندان‌ها در دهان است؛ چراکه مسواک‌زدن و تمیزکردن آن به‌راحتی امکان‌پذیر نیست و به‌همین‌دلیل بستر مناسبی برای باقی‌ماندن غذاها و تجمع باکتری‌ها و درنتیجه پوسیدگی دندان است. چنین دندانی به‌راحتی آسیب می‌بیند و می‌تواند این پوسیدگی را به دندان‌های مجاور نیز انتقال دهد.
بیماری لثه
از دیگر عارضه‌هایی که دندان نهفته ایجاد می‌کند بیماری دردناک و التهابی لثه است که علت آن مثل عارضۀ قبلی، به دشواری تمیزکردن و رعایت بهداشت و زدودن باکتری‌ها برمی‌گردد.
آسیب به دندان‌های دیگر
یکی از شایع‌ترین عارضه‌هایی که دندان نهفته ایجاد می‌کند، آسیب‌زدن به دندان‌های اطراف و حتی تمام دندان‌هاست. زمانی‌که فک جای کافی برای رشد دندان جدید نداشته باشد، دندان عقل در وهلۀ اول به دندان آسیاب دوم فشار وارد می‌کند و این فشار درنهایت باعث آسیب‌دیدن دندان آسیاب و ایجاد پوسیدگی و عفونت می‌شود. علاوه‌براین فشاری که دندان عقل ایجاد می‌کند ممکن است به‌حدی باشد که نظم کلی دندان‌ها را نیز به هم بزند و باعث درهم‌ریختگی دندان‌ها شود که درموارد شدیدتر شما برای مرتب‌کردن دندان‌ها و جلوگیری از عارضه‌های دندان‌های شلوغ و نامرتب، ناچار می‌شوید به ارتودنسی دندان رو بیاورید.
ایجاد کیست
دندان عقل در کیسه‌ای درون استخوان فک رشد می‌کند. این کیسه می‌تواند با فشار نامناسب و شرایط نامساعد به‌مرور تبدیل به یک کیست شود و به استخوان فک، دندان‌ها و اعصاب آسیب برساند. این کیست حتی در موارد نادر می‌تواند منجر به یک تومور خوش‌خیم شود که می‌تواند آسیب‌ها و مشکلات بعدی را در پی داشته باشد.
موارد گفته‌شده تنها چند مورد از عوارض وجود دندان عقل نهفته است که می‌تواند هر فردی را درگیر کند. به‌دلیل همین عوارض است که اغلب دندانپزشکان توصیه می‌کنند این نوع دندان‌ها زودتر از دهان خارج شوند تا از بروز آسیب‌های بیشتر جلوگیری شود. دندان عقل از آن دسته دندان‌های عجیبی است که سود خاصی ندارد اما تا دلتان بخواهد می‌تواند دردسر ایجاد کند!
سخن پایانی
دندان‌های عقل آخرین دندان‌هایی هستند که در بزرگسالی می‌رویند و محل رویش آن‌ها انتهای فک بالا و پایین است. در برخی موارد اگر فک فرد جای کافی برای رشد دندان جدید نداشته باشد این دندان‌ها به‌شکل ناموزون و غیرمعمولی در جای نادرستی رشد می‌کنند. به وضعیتی که در آن دندان عقل نتواند به‌طور کامل از لثه خارج شود یا تماماً درون لثه محبوس بماند، نهفتگی دندان عقل می‌گوییم. دندان عقل نهفته اغلب اوقات موجب بروز درد و علائمی می‌شود که درصورت احساس آن‌ها باید برای درمان اقدام کرد؛ چراکه می‌تواند باعث بروز آسیب‌های بیشتری شود. بهترین درمان برای این نوع دندان‌ها جراحی است که در این مقاله به شرح و بیان جزئیات آن پرداختیم. شما می‌توانید برای دریافت اطلاعات بیشتر و گرفتن نوبت معاینه و جراحی با کلینیک دندانپزشکی دکتر آیت تماس بگیرید.
