دندان قروچه: علائم، عوارض و راههای درمان
دندان قروچه (براکسیسم) عارضهای است که در آن دندانهای خود را (معمولاً در خواب) بهحدی به هم فشار میدهید و میسایید، تا باعث ایجاد درد در ناحیه فک و صورت میشود. این مساله معمولاً بهصورت ناخودآگاه در خواب یا بیداری اتفاق میافتد و گاهی بهحدی حاد میشود که ممکن است به دندانها آسیب جدی برساند. در این مقاله قصد داریم درباره دندان قروچه، علائم، عوارض، علل و راههای درمان آن در کودکان و بزرگسالان بپردازیم. با ما همراه باشید.
دندان قروچه چیست؟
دندان قروچه به فشردن و ساییدن غیرارادی دندانها گفته میشود. این عارضه اغلب در هنگام خواب اتفاق میافتد؛ اما برخی از افراد زمانی که بیدار هستند هم دندانهای خود را بههم میسایند یا فشار میدهند. البته فرد معمولاً در خواب متوجه سایش یا فشردگی دندانهایش نمیشود و هماتاقی، مادر، پدر یا شریک او اولین کسانی هستند که متوجه این معضل میشوند.
انواع دندان قروچه
اگرچه فشردن یا ساییدن دندانها در هنگام خواب و بیداری، ممکن است یکسان به نظر برسند؛ اما در واقع، براکسیسم به 2 دسته تقسیم میشوند:
- در بیداری: اگر فقط در ساعات بیداری دندانهایتان را روی هم فشار میدهید یا به هم میسایید، ممکن است نیازی به درمان نداشته باشید. احساس اضطراب، استرس یا عصبانیت میتواند شما را به دندان قروچه وادار کند. همچنین ممکن است زمانی که بهشدت روی چیزی تمرکز میکنید، متوجه بههم فشردهشدن فک خود شوید.
- در خواب: فشردن دندانها در خواب میتواند آسیب بیشتری نسبت به ساعات بیداری داشته باشد؛ چون در حالت ناآگاهی اتفاق میافتد.
علائم همراه با دندان قروچه چیست؟
علائم و نشانههای براکسیسم، عبارتند از:
- سردرد؛
- درد مفصل فک؛
- گوش درد؛
- دندان درد، بهخصوص بلافاصله پس از بیدارشدن از خواب؛
- درد یا سفتی صورت و شقیقهها درست بعد از بیدارشدن؛
- درد یا سفتی در فک هنگام جویدن، بهویژه هنگام خوردن صبحانه؛
- فشاردادن فک هنگام عصبانیت، اضطراب یا تمرکز؛
- حساسیت دندانها به دما؛
- ترکخوردن مینای دندان؛
- گازگرفتن گونه؛
- شلشدن دندانها؛
- ساییدگی بیشازحد دندانها؛
- شکستن دندانها یا ترمیمها؛
- فشار روی مفصل گیجگاهی فکی؛
- درد عضلات فک؛
- ازدستدادن دندان (نادر)؛
- بزرگشدن عضلات فک (نادر).
عوارض دندان قروچه و رفلاکس معده
فشردن و ساییدن دندانها و رفلاکس معده، هردو میتوانند باعث سایش بافتهای دندان شوند. تحقیقات نشان میدهد رفلاکس طولانیمدت در کنار براکسیسم میتواند باعث سایش شدید دندانها شود.
با دیدن علائم دندان قروچه به چه دکتری مراجعه کنیم؟
بهترین کار در زمان مشاهده علائم براکسیسم، مراجعه به یک دندانپزشک متخصص ارتودنسی یا جراح فک و صورت است.
علت دندان قروچه و بیماریهای مرتبط با آن چیست؟
علل براکسیسم معمولاً شامل استرس، تمرکز زیاد و استفاده از داروهای بدون مجوز است. بااینحال، دندانپزشکان دقیقاً نمیدانند که چرا برخی از افراد دندانهای خود را بههم میسایند. با گذشت زمان، براکسیسم در خواب آسیب زیادی به ساختار و مینای دندان وارد میکند که میتواند منجر به پوسیدگی و افزایش حساسیت دندان شود. درمجموع، عواملی که ممکن است شانس ابتلا به دندان قروچه را افزایش دهند، عبارتند از:
- سن: براکسیسم بیشتر در کودکان خردسال دیده میشود.
- تیپ شخصیتی: افرادی که بهطور طبیعی رقابتی، پرخاشگر یا بیشفعال هستند، بیشتر در معرض براکسیسم قرار دارند.
- احساسات شدید: بسیاری از افراد بهطور ناخودآگاه دندانهای خود را هنگام استرس شدید یا زمانی که احساس عصبانیت یا ناامیدی میکنند، به هم میسایند.
- برخی داروها و مواد: مصرف تنباکو، نوشیدن کافئین یا الکل و برخی داروهای روانپزشکی میتواند خطر ابتلا به این مساله را افزایش دهد.
- سایر شرایط سلامتی: براکسیسم اغلب با شرایط دیگری مانند بیماری پارکینسون، صرع، آپنه خواب و اختلال کمبود توجه/بیش فعالی همراه است.
بیماریهای مرتبط با این عارضه ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- بیماریهای لثه: فشردن دندانها میتواند منجر به بروز بیماریهای لثه مانند التهاب لثه و خونریزی لثه شود.
- مشکلات رشدی دندان: سایش شدید دندانها ممکن است باعث مشکلات در رشد دندانها و باعث درد و عفونت شود.
- مشکلات فک و صورت
علت فشاردادن دندانها روی هم در بیداری
در برخی افراد، براکسیسم ممکن است به این دلیل اتفاق بیفتد که دندانهای نیش در یک راستا قرار ندارند و یا دندانها از دست رفتهاند. تحریک دهان نیز ممکن است به ساییدن یا فشردن دندانها کمک کند. بااینوجود، یکی از دلایل اصلی دندان قروچه در بزرگسالان، چه در هنگام خواب و چه در بیداری، استرس است. احساس خستگی و استرس میتواند منجر به بروز براکسیسم شود. اگر افسردگی یا اختلالات اضطرابی دارید – مانند اختلال افسردگی اساسی (MDD) یا اختلال اضطراب فراگیر (GAD) – بیشتر مستعد این بیماری هستید.
افرادی که سیگار میکشند، الکل مینوشند و مقدار زیادی کافئین (بیش از 6 فنجان قهوه در روز) مصرف میکنند، 2 برابر بیشتر از افرادی که این کار را نمیکنند، دندانهای خود را روی هم فشار میدهند. داروهای خاص مانند داروهای ضداضطراب بهنام مهارکنندههای انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) نیز ممکن است باعث بروز براکسیسم شوند. و درنهایت، تحقیقات ارتباط بین آپنه خواب و این عارضه را تایید کردهاند؛ اما مشخص نیست که آپنه خواب باعث براکسیسم میشود یا برعکس.
علت دندان قروچه و ساییدن دندان کودکان در خواب
بسیاری از والدین در برخی مواقع متوجه صدای دندان قروچه فرزندانشان در هنگام خواب میشوند. بااینحال، از آنجایی که دندانها و فکهای کودکان بهسرعت تغییر و رشد میکنند، معمولاً این مساله، عادت مضری نیست که نیاز به درمان داشته باشد و با افزایش سن معمولاً از بین میرود. کودکان ممکن است به چند دلیل، از جمله دلایل زیر، دچار براکسیسم شوند:
- درست روی هم قرار نگرفتن دندانها
- دردهایی مانند گوش درد یا دندان درآوردن
- استرسها و حتی مشاجره با والدین و خواهر و برادرها
- دلایل پزشکی مانند بیش فعالی، فلج مغزی یا برخی از انواع داروها
مدیریت براکسیسم در کودکان بسته به میزان سایش، سن کودک، علائم تجربهشده و نیازهای کودک و والدین یا مراقب، متفاوت است.
چرا در خواب دندان قروچه میکنیم؟
دندانها نماد وضعیت روانی ما و اضطراب و استرس، منابع اولیه مشکلات دندانی هستند. بااینحال، ممکن است براکسیسم علل دیگری مانند مصرف برخی داروها، استعمال دخانیات یا الکل و تحریکپذیری بیشازحد نیز داشته باشد.
چرا دندان قروچه در کودکان شایعتر است؟
براکسیسم در کودکانی که مبتلا به اختلال نقص توجه/بیش فعالی یا مشکلات سلامتی مانند فلج مغزی هستند، شایعتر است. برخی داروها نیز میتوانند باعث بروز این مساله شوند اما برای بعضی از کودکان، ساییدن دندانها به این دلیل رخ میدهد که دندانهایشان بهدرستی در یک راستا قرار ندارند. استرس و اضطراب روزانه هم میتواند نقش مهمی در بروز براکسیسم داشته باشد.
درمان دندان قروچه
دندانپزشکان بعد از معاینه فک و دندان، در مورد گزینههای درمانی احتمالی صحبت میکنند که ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ترمیم دندان؛
- ارزیابی عوامل خطر از جمله آپنه تنفسی خواب؛
- استفاده از محافظ دهانی مخصوص (نایت گارد) که در شب استفاده میشود؛
- مدیریت استرس؛
- رفتار درمانی شناختی؛
- هیپنوتیزم درمانی؛
- بهداشت خواب.
برخی از درمانهای بالا باید توسط روانشناسان و روانپزشکان انجام شوند. دندانپزشکان معمولاً براکسیسم را بر اساس معاینه فیزیکی و علائم بیمار تشخیص میدهند؛ اما گاهی ممکن است نیاز به مطالعه خواب (پلی سومنوگرافی) داشته باشید که در یک مرکز روانشناختی خواب انجام میشود و میتواند تشخیص قطعی را ارائه دهد. اگر مشخص شود که دندان قروچه خفیف دارید، احتمالاً نیازی به درمان رسمی نخواهید داشت اما در موارد شدیدتر، دندانپزشکان ممکن است بهجز درمانهای گفتهشده، درمانهای زیر را هم توصیه کنند:
- تکنیکهای کاهش استرس که شامل طیف گستردهای از درمانها مانند مدیتیشن، ورزش و درمان شناختی رفتاری است.
- اگر براکسیسم در نتیجه مصرف کافئین، استعمال دخانیات یا الکل باشد، کاهش مصرف روزانه میتواند کمککننده باشد.
- داروهای شلکننده عضلانی قبلاز خواب میتواند براکسیسم را کاهش دهد یا از آن جلوگیری کند.
- تزریق سم بوتولینوم یا بوتاکس در موارد شدید که بهطور موقت عضلات فک را شل میکند و درد را کاهش میدهد. برای حفظ نتایج به تکرار درمان نیاز خواهید داشت.
راه درمان دندان قروچه در طب سنتی
طب سنتی نیز برای درمان براکسیسم راهکارهای خاص خودش را دارد که در ادامه به برخی از مهمترین آنها اشاره خواهیم کرد. در درجه اول، باید غذاهای غنی از منیزیم بخورید. منیزیم یک ماده معدنی است که در عملکردهای مختلف بدن از جمله عملکرد ماهیچهها نقش دارد. برخی تحقیقات نشان میدهد که سطوح پایین منیزیم ممکن است با افزایش خطر براکسیسم مرتبط باشد. مصرف غذاهای غنی از منیزیم میتواند به بهبود عملکرد عضلات و کاهش دفعات و شدت آن کمک کند. برخی از غذاهای غنی از منیزیم، عبارتند از:
- سبزیجات سبز برگ: اسفناج، کلمپیچ و کلم بروکلی؛
- آجیل و مغزها: بادام، تخمه کدو تنبل و تخمه آفتابگردان؛
- غلات کامل: جو، کینوا و برنج قهوهای؛
- حبوبات: لوبیا، عدس و نخود؛
- آووکادو.
شیر زردچوبه یا چای گیاهی بنوشید. زردچوبه بهدلیل خواص ضدالتهابی و آنتیاکسیدانی خود شناخته شده است و گفته میشود شیر زردچوبه (مخلوطی از زردچوبه و شیر) میتواند براکسیسم را متوقف کند. برخی از دمنوشهای گیاهی مانند بابونه یا اسطوخودوس نیز بهدلیل خاصیت آرامبخش خود ممکن است در کاهش استرس و اضطرابی که باعث سایش دندانها میشود، مفید باشند.
از مصرف غذاهای سفت خودداری کنید. این غذاها میتوانند بر عضلات فک فشار وارد کنند و منجر به دندان قروچه شوند. این غذاها شامل آجیلها، گوشتهای سفت و آبنباتها میشوند. همچنین استفاده از ریشه سنبلالطیب، روغن اسطوخودوس (غیرخوراکی) و مخلوط زنجبیل و دارچین نیز ممکن است مفید واقع شود.
محافظ یا گارد دندان قروچه
نایت گارد ابزاری است که روی دندانها قرار میگیرد تا از براکسیسم یا فشردن دندانها محافظت کند. این دستگاه ممکن است آتل اکلوزال، محافظ اکلوزال یا بایت اسپلینت نیز نامیده شود. گارد دندان میتواند فک را در موقعیت مطلوبتری قرار دهد تا فشار عضله TMJ کاهش یابد.
مزایای استفاده از نایت گارد
استفاده از نایت گارد، یک گزینه درمانی مقرونبهصرفه، راحت و غیرتهاجمی است که فک و دندانها را در یک راستا قرار میدهد تا تنش فک، سردرد و سایر علائم سندرم مفصل گیجگاهی فکی را کاهش دهد.
برای ترک عادت دندان قروچه در کودکان چه باید کرد؟
علت دندان قروچه هرچه که باشد، باید به کودک کمک کنید قبلاز خواب، آرام شود. میتوانید از فرزندتان بخواهید قبلاز خواب دوش آب گرم بگیرد، چند دقیقه به موسیقی آرامشبخش گوش دهد یا کتاب بخواند تا آرامش پیدا کند. در این مواقع، بهترین کار این است که کنار فرزندتان بمانید و به او اطمینان دهید که کمکش خواهید کرد. در موارد نادر، مسکنهای ضداسترس برای متوقفکردن براکسیسم کافی نیستند. اگر کودک شما نمیتواند بخوابد باید با یک روانشناس صحبت کنید تا علت استرس را بیابید و برنامهای برای کمک به او ایجاد کنید. در اغلب کودکان،ازدستدادن دندانهای شیری باعث براکسیسم میشود و بهتدریج از بین میرود.
آیا با وجود دندان قروچه میتوان لمینت دندان انجام داد؟
بله، علیرغم وجود این مشکل، امکان لمینت دندان وجود دارد اما باید این موضوع را با دندانپزشک خود مطرح کنید تا بهتر راهنماییتان کند.
عوارض دندان قروچه چیست؟
عوارض براکسیسم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- حساسیت دندانها نسبت به دمای بالا یا پایین، فشار و مواد شیرین؛
- شکستن و فرسایش مینای دندان؛
- تغییر رنگ دندانها؛
- بروز عفونتهای باکتریایی و ویروسی؛
- تغییرشکل دندانها.
دندان قروچه و تحلیل لثه و دندان
دندان قروچه ممکن است باعث تحریک لثهها، التهاب و خونریزی آنها و حتیازدستدادن بافت لثه شود. برای جلوگیری از این موضوع حتماً این مساله را با دندانپزشک درمیان بگذارید.
سوالات متداول
همیشه نمیتوانید جلوی براکسیسم یا فشردن دندانها را بگیرید، بهخصوص اگر در خواب باشید اما با معاینات منظم دندانپزشکی، مراجعه به روانشناس، توقف استعمال دخانیات و کاهش مصرف کافئین میتوانید از بروز خطر جلوگیری کنید.
بستگی دارد. اگر فقط گاهی دندانهای خود را روی هم فشار میدهید، احتمالاً مشکل بزرگی نیست؛ اما اگر این کار را بهمدت طولانی انجام دهید، میتواند منجر به مشکلات سلامتی از جمله آسیب به دندانها، سردرد، اختلال مفصل گیجگاهی فکی، وزوز گوش و سایر شرایط شود.
دندان قروچه ممکن است با برخی از اختلالات سلامت روان و پزشکی مانند بیماری پارکینسون، زوال عقل، اختلال رفلاکس معده، صرع، وحشت شبانه، اختلالات مرتبط با خواب مانند آپنه خواب، و اختلال کمبود توجه/بیش فعالی (ADHD) مرتبط باشد.
درد صورت، گردن، فک و گوش میتواند از علائم وجود براکسیسم باشد اما معمولاً هماتاقی، همسر یا والدین میتوانند این موضوع را در زمان خواب شما متوجه شوند.
سخن پایانی
آیا صبحها با درد گوش، دندان یا فک از خواب بیدار میشوید یا از کمبود خواب رنجمیبرید و نمیدانید چرا؟ هریک از این علائم مرموز میتواند نشانههای وجود دندان قروچه (براکسیسم) باشد. علت دقیق این عارضه مشخص نیست؛ اما ممکن است ترکیبی از عوامل ژنتیکی، فیزیکی و روانی باشد. تیم دندانپزشکان متخصص کلینیک دندانپزشکی دکتر آیت، در روزهای مختلف هفته آماده هستند تا به ارائه خدمات مشاوره و درمانهای تخصصی درخصوص علل بروز و راهکارهای رفع دندان قروچه شما یا فرزند دلبندتان بپردازند.