اگر به فکر انجام درمان ارتودنسی دندان هستید و نمی‌دانید کدام نوع براکت برای شما مناسب‌تر است، این مقاله را از دست ندهید. براکت‌ها بخش مهمی از دستگاه ارتودنسی یا بریس‌های سنتی هستند که از جنس‌های مختلف در سبک‌های متنوعی ساخته می‌شوند و بیماران می‌توانند بنابر نیاز و سلیقۀ خود یک نوع از آن‌ها را انتخاب کنند. این براکت‌ها به‌کمک سیم، فشار روی دندان‌ها را کنترل می‌کنند و نقش اساسی در تنظیم و مرتب‌شدن دندان‌ها دارند. در ادامه قصد داریم به براکت ارتودنسی و انواع و کاربردهای آن بپردازیم. با کلینیک دندانپزشکی دکتر آیت همراه باشید و این مقاله را تا انتها مطالعه کنید.
براکت ارتودنسی چیست و چه کاربردی دارد؟
مرتب‌کردن دندان‌ها به‌کمک ارتودنسی، یکی از رایج‌ترین درمان‌های دندانپزشکی است که کمک می‌کند دندان‌های به‌هم‌ریخته، جلوآمده، روی‌هم‌رفته و … ظاهری یک‌دست و منظم پیدا کنند. این درمان به‌کمک دستگاهی به نام بریس انجام می‌شود که نوع ثابت آن دارای قطعات و اجزای مختلفی است. براکت ارتودنسی (Orthodontic braces) قطعۀ کوچکی است که یکی از اجزای بریس ارتودنسی ثابت است و بر سطح جلویی یا پشتی دندان قرار می‌گیرد تا به‌کمک سیم ارتودنسی، فشار لازم را به دندان‌ها وارد کند. این فشار در طول زمان باعث می‌شود که دندان‌ها تغییر وضعیت دهند و در جای درست خود قرار بگیرند.
نحوه عملکرد براکت ارتودنسی
مرتب‌کردن دندان‌ها به‌کمک ارتودنسی عملی یک‌باره نیست و نمی‌توان دندان‌ها را در یک جلسه به نظم و چیدمان دلخواه درآورد. این درمان، درمانی طولانی‌مدت است که اثربخشی آن در طول زمان به‌کمک فشار براکت‌ها بر دندان‌ها، اتفاق می‌افتد. نقش براکت‌ها در درمان ارتودنسی بسیار مهم است و نحوۀ عملکرد آن‌ها به این صورت است که این قطعات کوچک بر سطح دندان قرار می‌گیرند و سپس سیم ارتودنسی از میان شیارهایشان عبور داده می‌شود. با این کار، همۀ براکت‌ها به هم متصل می‌شوند و با محکم‌کردن سیم، فشار یک‌دستی به این براکت‌ها وارد می‌شود که این فشار از طریق براکت‌ها به دندان می‌رسد و در طول زمان باعث حرکت‌کردن و مرتب‌شدنشان می‌شود.
آشنایی با انواع براکت‌ها در ارتودنسی
در گذشته براکت‌ها تنوع زیادی نداشتند؛ اما با پیشرفت‌های صورت‌گرفته، امروزه براکت‌ها انواع و سبک‌های مختلفی دارند که باعث می‌شود افراد با نیازها و علایق گوناگون، بتوانند براکت دلخواهشان را انتخاب کنند. انواع براکت‌هایی که قابل استفاده‌اند، عبارت‌اند از:
براکت فلزی و معمولی
براکت فلزی یکی از مرسوم‌ترین انواع براکت ارتودنسی است که از فلزهایی مثل تیتانیوم، طلا، فولاد ضدزنگ و … ساخته می‌شود. این براکت‌ها مقاومت بالایی دارند تا بتوانند به‌دور از آسیب‌ها تا مدت‌ها در دهان باقی بمانند، زنگ نزنند، نشکنند و در آن‌ها خوردگی ایجاد نشود. براکت‌های فلزی به‌کمک لیگاتورها یا همان نوارهای لاستیکی که تنوع رنگی بالایی دارند، به سیم چفت می‌شوند تا ثابت و محکم باقی بماند.
براکت سرامیکی
براکت‌های سرامیکی که به آن‌ها براکت‌های زیبایی نیز گفته می‌شود، از پلیمرهای سرامیکی با استحکام بالا ساخته می‌شوند و در رنگ‌های سفید یا نیمه‌شفاف قابل استفاده‌اند. این براکت‌ها به‌نوعی با دندان‌ها ترکیب می‌شوند و برای متصل‌کردنشان به هم، از سیم‌های شفاف یا سفید نیز استفاده می‌شود تا کمتر دیده شوند و زیباتر به نظر برسند. درواقع این براکت‌ها بیشتر برای کسانی مناسب هستند که از ظاهر بریس و براکت‌های فلزی خوششان نمی‌آید و دوست ندارند که دستگاه ارتودنسی‌شان جلب توجه کند.
براکت لینگوال
براکت لینگوال که به آن براکت پشت دندانی نیز گفته می‌شود، درواقع همان براکت فلزی است با این تفاوت که در پشت دندان‌ها قرار می‌گیرد تا دیده نشود. این براکت بیشتر انتخاب کسانی است که نمی‌خواهند هنگام حرف‌زدن و خندیدن و … ارتودنسی‌شان مشخص شود. با توجه به اینکه براکت لینگوال در فضای داخلی دهان، رو به زبان قرار دارد، نیاز به مراقبت بیشتری دارد تا آسیبی نبیند. این براکت را می‌توان جزو کم‌طرفدارترین نوع براکت دانست؛ زیرا هم حرف‌زدن و غذاخوردن را دشوار می‌کند هم تنظیم و بررسی آن ارتودنتیست را به زحمت می‌اندازد.
براکت دیمون
این نوع براکت را می‌توان نسل جدید براکت‌ها دانست که ظاهری شبیه به براکت‌های فلزی دارد؛ اما نحوۀ عملکردش متفاوت است. در حقیقت براکت دیمون قابلیت تنظیم خودکار دارد و برای اتصال به سیم، برخلاف براکت معمولی، نیاز به نوارهای لاستیکی ندارد. مکانیسم این براکت نوعی مکانیسم لغزشی است که همراه با حرکت دندان، فشار براکت و سیم نیز تنظیم می‌شود تا فرایند درمان به اتمام برسد. به‌دلیل همین ویژگی بسیار خوب براکت دیمون، افرادی که از آن استفاده می‌کنند، دورۀ درمان کوتاه‌تر و باکیفیت‌تری دارند و نیاز نیست که به‌شکل مکرر به ارتودنتیست مراجعه کنند.
معیارهای انتخاب براکت ارتودنسی مناسب
با وجود تنوع براکت‌ها ممکن است این سوال پیش بیاید که کدام براکت برای هر فرد مناسب است؟ یافتن جواب این سوال در گرو آگاهی از مزایا و معایب هر کدام از براکت‌هاست تا در نهایت گزینه‌ای که مناسب‌تر است و نیاز بیمار را برآورده می‌کند، انتخاب شود. در ادامه به برخی از این مزایا و معایب می‌پردازیم:
- مزایا و معایب براکت فلزی: این نوع براکت محدودیت سنی ندارد، برای درمان انواع ناهنجاری‌ها به کار می‌رود و نسبت به سایر براکت‌ها هزینۀ پایین‌تری دارد. از طرفی، از نظر ظاهری اصلاً زیبا نیست و هنگام استفاده از آن، رعایت بهداشت دهان و دندان و سایر مراقبت‌ها، سخت است.
- مزایا و معایب براکت سرامیکی: براکت سرامیکی از نظر ظاهری زیباست و هنگام لبخندزدن و حرف‌زدن اثر منفی روی چهره نمی‌گذارد و مثل براکت فلزی، احتمال ایجاد آلرژی را بالا نمی‌برد. در کنار این مزایا، معایبی نیز دارد. برای مثال نسبت به سایر براکت‌ها آسیب‌پذیرتر و شکننده‌تر است، احتمال ساییدگی دندان‌ها وجود دارد و مدت‌زمان درمان با این نوع براکت ارتودنسی نسبت به سایر براکت‌ها، طولانی‌تر است.
- مزایا و معایب براکت لینگوال: این براکت تنها یک مزیت دارد و آن پنهان‌بودنش است؛ اما معایب بسیاری دارد که عبارت‌اند از زخم‌شدن دهان و دندان، اختلال در حرف‌زدن و تلفظ برخی حروف، احساس درد بیشتر نسبت به سایر براکت‌ها، هزینۀ بالا، سخت‌بودن تنظیم‌کردنش. همچنین این براکت قابلیت نصب در هر دهان و دندانی را ندارد.
- مزایا و معایب براکت دیمون: همان‌طور که در بخش پیشین اشاره شد، این براکت قابلیت تنظیم خودکار دارد، به کش ارتودنسی نیاز ندارد و هنگام استفاده از آن رعایت بهداشت دهان و دندان آسان است. درعین‌حال هزینۀ آن نسبت به سایر براکت‌ها بسیار بالاتر است و به‌همین‌دلیل افراد کمی از آن استفاده می‌کنند.
با درنظرگرفتن ویژگی‌های فوق افراد می‌توانند متوجه شوند که کدام براکت برای آن‌ها مناسب‌تر است و می‌تواند پاسخگوی نیازهایشان باشد.
روش‌های کاهش درد بعداز نصب براکت ارتودنسی
خیلی از افراد تصور می‌کنند که بعداز نصب بریس و براکت، درد زیادی را تجربه خواهند کرد؛ اما در واقعیت این‌طور نیست. شاید در ابتدای امر، وقتی که تازه براکت‌ها روی دندان‌ها قرار گرفته‌اند و سیم محکم شده است، بیمار احساس درد و ناراحتی کند؛ اما در مدت‌زمان کمی به وضعیت جدید دهان و دندان خود عادت می‌کند. بااین‌حال برخی از افراد ممکن است دیرتر با این مسئله خو بگیرند و به‌دنبال راهی برای تسکین دردهایشان باشند. برای تسکین درد حاصل از نصب براکت‌ها روش‌هایی وجود دارد که در ادامه به کاربردی‌ترین موارد اشاره خواهیم کرد.
استفاده از کیسۀ یخ
تسکین درد براکت‌ها را باید با ساده‌ترین روش‌ها آغاز کرد که یکی از آن‌ها استفاده از کیسۀ یخ است. سرما می‌تواند التهاب را آرام کند و درد بیمار را تسکین بدهد. برای این کار باید مقداری یخ را در یک پارچه یا کیسه قرار داد و در قسمت بیرونی دهان، یعنی روی صورت قرار داد تا به‌مرور درد را آرام کند.
نوشیدن آب سرد
علاوه‌بر استفاده از کیسۀ یخ، نوشیدن آب سرد نیز می‌تواند با بی‌حس‌کردن دهان به تسکین درد کمک کند. توصیه می‌شود بیماران پس‌از نصب و تنظیم براکت‌ها، وقتی به خانه برگشتند حتماً آب سرد بنوشند تا از همان ابتدا از درد و ناراحتی‌شان کاسته شود.
خوردن غذاهای نرم
یکی از مهم‌ترین مسائلی که در رابطه با بریس‌ها مخصوصاً بریس‌های سنتی وجود دارد، این است که پس‌از نصبشان باید برنامۀ غذایی مناسبی در نظر گرفته شود تا به آن‌ها و دهان بیمار آسیبی نرسد. داشتن یک برنامۀ غذایی نرم و خوردن غذاهایی مثل سوپ و پورۀ سیب‌زمینی می‌تواند بهترین انتخاب باشد و برعکس خوردن غذاهای سفت و چسبنده بسیار مضر است و می‌تواند در نخستین روزها به تشدید درد منجر شود.
استفاده از موم ارتودنسی
موم ارتودنسی از جمله ابزارهایی است که می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. این مومِ مخصوص، از لب‌ها، گونه و لثه دربرابر انتهای تیز براکت‌ها محافظت می‌کند و جلوی بروز زخم و التهاب را می‌گیرد. موم ارتودنسی ضرری برای سلامتی ندارد و می‌توان تا زمان لازم از آن استفاده کرد. تنها نکته‌ای که وجود دارد این است که باید هنگام مسواک‌زدن و غذاخوردن برداشته شود و بعداز آن دوباره در دهان قرار بگیرد. توصیه می‌شود بیماران از این موم‌ها مطابق با دستورالعمل خاصی که دارند استفاده کنند تا مشکلی برایشان پیش نیاید.
شست‌وشوی دهان با آب گرم
گرچه آب سرد بسیار تسکین‌بخش و سودمند است؛ اما استفاده از آب گرم نیز می‌تواند دردهای ناشی از نصب براکت‌ها و زخم‌ها و التهابات احتمالی دهان را کاهش دهد. برای این کار بهتر است فرد، کمی آب گرم و نمک را ترکیب کند و دهان خود را با آن شست‌وشو دهد و غرغره نیز کند تا هم درد دندان‌ها و لثه و … آرام بگیرد هم به‌عنوان یک دهانشویۀ طبیعی، دهان را ضدعفونی کند.
ماساژ لثه
بافت‌های بدن به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که با ماساژدادن آرام می‌گیرند. همان‌طور که درد شانه و دست و پا با ماساژ کمی تسکین پیدا می‌کند درد لثه نیز می‌تواند به همین شکل آرام بگیرد. ماساژ لثه کار بسیار ساده‌ای است و کافی است که فرد یکی از انگشتان خود را وارد دهان کند و به‌شکل دایره‌ای، در نهایت صبوری و آرامش، لثۀ خود را مالش دهد. برای اثربخشی بیشتر می‌توان قبل‌از انجام این کار یک تکه یخ را روی لثه کشید و سپس ماساژ داد. این روش در آرام‌کردن درد و تورم لثه بسیار موثر است.
رعایت بهداشت دهان و دندان
یکی از مهم‌ترین روش‌های تسکین دردها و التهابات دهان و دندان، رعایت بهداشت است. براکت‌ها نیاز به مراقبت بسیاری دارند و جلوگیری از بروز پوسیدگی و عفونت و … در دورۀ ارتودنسی امری بسیار ضروری است؛ به‌همین‌دلیل باید به‌شکل روزانه و حداقل 2 بار از مسواک، نخ دندان و دهانشویه استفاده شود و تمام دهان و بریس، به‌طور کامل تمیز شوند. این کار هم به اثربخشی درمان کمک می‌کند هم از بروز التهاب و زخم جلوگیری می‌کند و یا درصورت وجود آن‌ها با تمیزکردن محیط دهان، به بهبود زودترشان کمک می‌کند.
خوردن مسکّن‌ها و داروهای ضددرد
در نهایت، رایج‌ترین روش تسکین درد استفاده از داروهای ضددرد است که می‌تواند با سرعت بیشتری عمل کند. خیلی از افراد هر بار بعداز تنظیم براکت ارتودنسی احساس ناراحتی و درد دارند و توصیه می‌شود در چنین شرایطی یک ساعت قبل‌از مراجعه به ارتودنتیست، مسکّن را مصرف کنند تا حین تنظیم براکت‌ها و بعداز آن کمتر احساس درد و ناراحتی کنند.
بعداز شکسته‌شدن براکت‌های ارتودنسی چه باید کرد؟
یکی از مهم‌ترین وظایف افرادی که تحت درمان ارتودنسی هستند، مراقبت درست از بریس و دستگاه داخل دهانشان است؛ اما با وجود مراقبت‌های لازم، ممکن است دلایل مختلفی، براکت بشکند. در چنین شرایطی، قطعاً اولین و بهترین راه‌حل مراجعه به دندانپزشکی است؛ اما اگر به هر دلیلی این امکان وجود نداشت، فرد باید وضعیت براکت را بررسی کند. اگر براکت از سیم جدا شده باشد، به‌علت احتمال قورت‌دادن یا آسیب‌زدن به دهان بهتر است آن را به‌آرامی از دهان خارج کند تا مایۀ دردسر نشود. اگر براکت از سیم جدا نشده باشد، نباید به آن دست زد؛ زیرا هرگونه فشار اضافه و حرکت نابه‌جا می‌تواند سیم را منحرف کند و روند درمان را با اختلال جدی روبه‌رو سازد.
آیا تنظیم براکت ارتودنسی دردناک است؟
ازآنجاکه آستانۀ تحمل درد هر فرد متفاوت است، درد بعداز تنظیم براکت‌ها می‌تواند برای هر شخص متفاوت باشد. برخی از افراد هیچ دردی حس نمی‌کنند و برخی ممکن است بسیار آزرده شوند؛ اما به‌طورکلی و در حالت نرمال، درد بعداز تنظیم براکت‌ها چندان زیاد نیست و معمولاً پس‌از 1 یا 2 روز آرام می‌شود. درصورت آرام‌نشدن و تشدید بی‌رویۀ درد، فرد باید حتماً به دندانپزشک مراجعه کند تا مسئله بررسی شود؛ زیرا می‌تواند نشانۀ این باشد که تنظیم براکت‌ها به‌درستی انجام نشده است و به‌همین‌دلیل فشار زیادی به دندان‌ها وارد می‌شود.
سخن پایانی
ارتودنسی دندان از درمان‌های رایج در کلینیک دندانپزشکی دکتر آیت است که برای رفع برخی از ناهنجاری‌های دندان مثل شلوغی، فاصله و … به کار می‌رود. در این درمان از ابزاری به نام بریس استفاده می‌شود که اجزای مختلفی دارد و یکی از مهم‌ترین قطعات آن براکت است. براکت ارتودنسی قطعه‌ای کوچک است که در تنظیم فشار روی دندان‌ها نقش دارد و انواع مختلف آن برای استفادۀ بیماران موجود است. تبحر و تجربه ارتودنتیست در نتیحه موفق این درمان بسیار مهم است و به‌همین‌دلیل بهتر است کلینیک دندانپزشکی آیت را برای زیباترین لبخند و حال دندان‌هایتان انتخاب کنید.
