دندان سالم داشته باشید، تا از زندگی لذت ببرید
داشتن دندان سالم به شما کمک می‌کند تا واضح صحبت کنید، مزه غذا‌ها را بچشید، آن را بجوید و قورت دهید. همچنین کمک می‌کند از طریق تغییر حالات چهره مثل لبخندزدن، احساسات خود را نشان دهید. شکستگی دندان از جمله آسیب‌های شایع و مهم دهان و دندان محسوب می‌شود و ترمیم دندان شکسته اگر به‌صورت اصولی و درست انجام نشود، می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری را به همراه داشته باشد. حال این سوال مطرح می‌شود که چگونه باید این عضو حساس را در برابر این آسیب‌ها محافظت کرد و در صورت وقوع شکستگی چه راه‌هایی برای درمان وجود دارد؟ برای پاسخ به این سوال با ما همراه باشید.
دلایل عمده شکستگی دندان: دندان چرا می‌شکند؟
عوامل گوناگونی در شکستگی دندانها نقش دارند که در کنار هم موجب این پیشامد می‌شوند. از عمده‌ترین عوامل می‌توان موارد زیر را نام برد:
● افزایش سن، موجب تحلیل لثه‌ها و بافت پریودنتال سطوح ریشه دندانها می‌شود و دندان را مستعد شکستگی می‌کند. اکثر شکستگی‌های دندانی پس‌از ۵۰ سالگی رخ می‌دهند.
● گاززدن غذاهای سفت مانند آبنبات و دانه‌های پاپ‌کورن
● عادت هایی مثل جویدن آدامس و یخ و…
● پر‌‌کردگی بزرگ دندان یا عصب‌کشی که باعث ضعیف‌شدن دندان می‌شود.
● دندان قروچه (bruxism)
تروما (ضربه) از جمله سقوط، آسیب‌های ورزشی، تصادفات رانندگی یا خشونت فیزیکی.
چرا شکستگی دندان باید درمان شود؟
ترک‌ها و شکستگی‌های دندانی ممکن است بی‌اهمیت به نظر برسند، اما می‌توانند منجر به مشکلاتی جدی برای سلامت دهان و دندان شوند. در صورت عدم درمان به‌موقع و درست، هرکدام از عوارض زیر ممکن است گریبانگیرتان شود. بنابراین ترمیم دندان شکسته را در اولین فرصت در الویت قرار دهید.
دندان‌های ترک‌خورده می‌پوسند
نادیده‌گرفتن ترک دندان باعث پوسیدگی تدریجی، عفونت و حتی ازدست‌دادن دندان می‌شود. هنگامی که باکتری‌ها وارد دندان شوند، با گذشت زمان پوسیدگی و آبسه ایجاد می‌کنند.
شکستگی دندان دردناک است
درد ناشی از ترک دندان همیشه فوراً ایجاد نمی‌شود؛ اما زمانی که لایه‌های حساس داخلی دندان نمایان می‌شود، زمان شروع درد فرا می‌رسد. ترمیم دندان شکسته را به تعویق نیندازید، زیرا دندانپزشکان روش‌های مختلفی برای ترمیم دندانها قبل از شروع هرگونه درد دارند.
شکستگی دندان باعث ایجاد سردرد می‌شود
مشکلات دندانی درمان‌نشده، یک محرک رایج برای سردرد و میگرن است. تحریک عصب تری‌ژرمینال ناشی از ترک‌خوردن دندان، می‌تواند باعث ایجاد سردرد همراه با احساس ضربان شود و این احساس برای بیمار بسیار ناخوشایند است.
شکستگی دندان و عدم ترمیم دندان شکسته، عامل اعتمادبه‌نفس پایین
شکستگی دندان به‌خصوص اگر در دندان‌های جلوی دهان باشد، موجب ایجاد حس ناخوشایند، مخصوصاً هنگام لبخندزدن می‌شود. این اتفاق، عدم ارتباط اجتماعی مناسب و کاهش اعتمادبه‌نفس را در پی دارد.
چگونه دندان شکسته را پیش‌از مراجعه به دندانپزشک درمان کنیم؟
همانطور که پیش‌تر گفته شد، در شکستگی دندان، شروع سریع اقدامات درمانی ضروری است. بنابراین در وهله اول مراجعه به دندانپزشک و تعیین زمان ویزیت برای ترمیم دندان شکسته، باید انجام شود. پیش‌از ویزیت، این اقدامات می‌تواند علائم را در خانه، قبل از مراجعه به دندانپزشک، کاهش دهد.
● برای جلوگیری از تورم، یک کیسه یخ را در قسمت بیرونی دهان خود قرار دهید.
● دهان خود را با آب نمک بشویید تا دندان‌هایتان تمیز شود.
● برای کاهش درد و تورم می‌توانید از داروهای ضد‌التهابی غیراستروئیدی (NSAID) مانند ایبوپروفن استفاده کنید.
● سعی کنید از غذاهای نرم و با دمای ملایم استفاده کنید.
● استفاده از غذاهای خیلی گرم یا سرد، موجب احساس درد شدید خواهد شد.
چگونه از شکستگی دندان جلوگیری کنیم؟
راه‌های مختلفی برای جلوگیری از شکستن دندان وجود دارد. برای مثال اگر دندان‌قروچه می‌کنید، از محافظ دندان شبانه استفاده کنید؛ یا اگر ورزش‌های رزمی انجام می‌دهید، از محافظ دندان استفاده کنید. پرهیز از نوشیدنی‌ها و غذاهای شیرین و اسیدی، برای حفاظت از دندان توصیه می‌شود. استفاده از تغذیه سالم، مصرف لبنیات و غذاهای حاوی کلسیم موجب تقویت مینای دندان می‌شود و ریسک شکستگی دندان را کاهش می‌دهد.
رعایت چه نکاتی موجب عدم نیاز به انجام ترمیم شکستگی دندان از نظر دندانپزشک می‌شود؟
گاهی علی‌رغم مراجعه به دندانپزشک برای ترمیم، به شما گفته می‌شود که نیازی به ترمیم دندان وجود ندارد! در صورت رخداد عوامل زیر این اتفاق برایتان پیش می‌آید:
● شکستگی روی ظاهر شما تأثیر نداشته باشد.
● شکستگی همراه با درد نباشد.
● شکستگی تا عمق امتداد نداشته باشد. (hairline crack نباشد)
روش‌های ترمیم دندان شکسته
اینکه دندانپزشک شما به چه روشی دندانتان را ترمیم کند، بستگی به عوامل متعددی مانند میزان آسیب، محل آسیب و… دارد. از روش‌های رایج ترمیم دندان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
اسپلینت دندان (Tooth splint)
در صورت آسیب به استخوان و لثه‌های دندان، آتل دندان می‌تواند راه‌حل مناسبی برای دندان‌های ترک‌خورده باشد. در این روش می‌توان دندان‌های آسیب‌دیده را به دندان‌های مجاور متصل کرد و بدین ترتیب با استراحت‌دادن به استخوان‌ها و لثه‌های آسیب‌دیده می‌توان به بهبود آن‌ها کمک کرد.
تغییرشکل دندان (Reshaping)
اگر آسیب دندان فقط یک تکه کوچک باشد، دندانپزشک می‌تواند با تغییرشکل دندان یا صاف‌کردن و صیقل‌دادن ناحیه آسیب‌دیده، مشکل را برطرف کند. تغییرشکل دندان مقدار کمی از مینای دندان را از سطح دندان پاک می‌کند. اگر این روش به‌درستی انجام شود، می‌تواند ظاهر دندان را بهبود ببخشد و آن را متقارن‌تر کند.
کشیدن دندان شکسته و ایمپلنت دندان
اگر ترک دندان به زیر خط لثه کشیده شود، دندان را نمی‌توان نجات داد و نیاز به کشیدن (درآوردن) دارد. کشیدن دندان زمانی مطرح می‌شود، که ترک عمودی و زیر خط لثه است و ریشه‌ها را درگیر می‌کند، و یا قطعات دندان شکسته متحرک هستند. ایمپلنت پس‌از کشیدن دندان، با جراحی در استخوان فک قرار می‌گیرد. پس‌از بهبودی محل، یک تاج، پل یا پروتز دندانی (دندان مصنوعی) متصل می‌شود.
پرکردن دندان (filling)
اگر فقط یک تکه کوچک از مینای دندان کنده شده باشد، دندانپزشک می‌تواند آسیب را با پرکردن دندان ترمیم کند. پرکردن دندان را می‌توان با کامپوزیت‌رزین سفید یا آمالگام نقره‌ای (جیوه مخلوط با نقره، قلع، روی و مس) انجام داد. با این روش سوراخ دندان بسته و عملکرد دندان بازیابی می‌شود.
انله دندان (Dental onlay)
اگر قسمت بزرگی از دندان از دست رفته باشد، یک dental onlay می‌تواند جایگزین قسمت ازدست‌رفته دندان شود. این ترمیم اغلب قوی‌تر و بادوام‌تر از پرکردن دندان است. Onlay دندان مانند روکش‌ها (vaneers) یا تاج‌های دندانی از پرسلن یا سرامیک زیرکونیا ساخته شده است.
ترمیم دندان شکسته و بازسازی با کمک باندینگ مواد کامپوزیت (Bonding)
اگر قسمت آسیب‌دیده روی دندان جلویی یا هنگام لبخندزدن قابل مشاهده باشد، دندانپزشک احتمالاً از تکنیک باندینگ استفاده می‌کند. هنگام باندینگ دندان، دندانپزشک از نور ماوراء‌بنفش برای چسباندن کامپوزیت رزین همرنگ دندان به سطح دندان استفاده می‌کند. از تکنیک باندینگ برای پنهان‌کردن ترک دندانها، تغییررنگ دندان و شکاف‌ها و فضاهای بین دندانها استفاده می‌شود. همچنین می‌توان دندانها را بلندتر کرد و شکل آن‌ها را تغییر داد.
تاج یا روکش دندان (crown)
از سرامیک‌های دندانی و/یا آلیاژهای فلزی ممکن است برای ساخت تاج دندانی استفاده شود. تاج طبیعی دندان شما بخشی از دندان است، که بالای خط لثه دیده می‌شود. اگر تاج دندان آسیب ببیند، ممکن است تاج جدیدی با مواد دندانی ساخته شود. بنابراین، این یک درمان گسترده و ترمیمی برای ترمیم دندان شکسته است.
در برخی موارد، تاج‌ها ممکن است برای رفع مشکلات زیبایی مناسب باشند. به‌عنوان مثال، یک دندان بسیار ضعیف را می‌توان با روکش درمان کرد. تاج روی بالای ساختار دندان طبیعی قرار می‌گیرد. این درمان به نوبه خود هم دندان‌های طبیعی را حفظ می‌کند، و هم مشکلات زیبایی یا عملکردی را اصلاح می‌کند. دندان‌های تاج دار مانند دندان‌های طبیعی قابل مراقبت هستند.
عصب‌کشی یا درمان ریشه
اگر آسیب دندانی، عاج یا پالپ را در معرض دید قرار دهد، باکتری‌های موجود در دهان می‌توانند پالپ را آلوده کنند. اگر پالپ به‌طور غیرقابل برگشتی آسیب دیده و در حال مرگ باشد، عصب‌کشی انجام می‌شود. بیشتر مواقع عصب‌کشی در پوسیدگی و التهاب حاد انجام می‌شود که شامل برداشتن پالپ و جایگزینی آن با یک پرکننده پلاستیکی به‌نام گوتاپرکا است. پس‌از درمان ریشه دندان، دندانپزشک یک روکش برای محافظت از آن قرار می‌دهد. درحالی‌که روکش در حال آماده‌شدن است، دندانپزشک می‌تواند دندان جداشده را وصله کند یا یک روکش موقت برای محافظت از دندان قرار دهد تا زمانی که روکش دائمی آماده شود.
اتصال مجدد دندان به هم (reattachment)
یکی از گزینه‌های درمان شکستگی‌های کرونال دندان، چسباندن مجدد قطعه دندانی است. چسباندن مجدد قطعه دندانی شکسته می‌تواند زیبایی و ماندگاری بالایی داشته باشد؛ زیرا فرم آناتومیک اصلی دندان، رنگ و بافت سطح آن حفظ می‌شود. علاوه‌براین، نسبت به زمانی که مستقیماً از کامپوزیت استفاده می‌شود، نتیجه بهتری دارد و مقرون‌به‌صرفه‌تر است.
روکش دندان (Vaneer)
اگر قطعه آسیب‌دیده، کوچک و سطحی باشد و فقط باعث آسیب به زیبایی دندان شود، روکش دندان توصیه می‌شود. روکش دندان لایه‌ای از پرسلن (porcelain) یا کامپوزیت‌رزین است که یک دندان طبیعی را می‌پوشاند. اگر روی دندان فرونتال شکسته قرار بگیرد، می‌تواند باعث شود دندان شکسته که در جلوی حفره دهان است، کامل و سالم به نظر برسد.
انواع ونیر‌ها برای ترمیم دندان شکسته
چند نوع مختلف روکش برای ترمیم دندان شکسته وجود دارد؛ از جمله ونیرهای کامپوزیت، ونیرهای چینی، روکش‌های بدون آماده‌سازی و روکش‌های متحرک.
ونیرهای کامپوزیت
ونیرهای کامپوزیت می‌توانند مشکلات زیبایی خفیف دندان را پنهان کنند. دندانپزشک شما از یک کامپوزیت‌رزین همرنگ دندان (همان ماده‌ای که برای باندینگ دندان استفاده می‌شود) برای دستیابی به نتیجه دلخواه استفاده می‌کند. روکش‌های چینی و روکش‌های پرسلن می‌توانند بسیاری از عیوب دندان را برطرف کنند. این ترمیم‌ها به‌صورت سفارشی و متناسب با آناتومی دندان شما ساخته می‌شوند. قبل از قراردادن دندان، دندانپزشک باید مقداری از مینای دندان طبیعی را جدا کند. این کار سطوح دندان‌های شما را زبر و به ونیرهای جدید کمک می‌کند در جای خود باقی بمانند.
روکش‌های بدون آماده‌سازی
روکش‌های بدون آماده‌سازی یا با حداقل آماده‌سازی، گزینه‌ای کمترتهاجمی هستند. مانند روکش‌های چینی سنتی، روکش‌های بدون آماده‌سازی به‌صورت سفارشی برای لبخند شما ساخته می‌شوند. بااین‌حال، نسبت به روکش‌های سنتی نیاز به حذف مینای کمتری از دندان دارند. درک این نکته مهم است که:
● روکش‌های بدون آماده‌سازی هنوز نیاز به برداشتن مینای دندان دارند.
● روکش‌های بدون آماده‌سازی برای همه مناسب نیستند و تشخیص نیاز شما به این نوع ونیر، برعهده دندانپزشک است.
روکش‌های قابل برداشتن (removable)
روکش‌های قابل برداشتن (که به آن‌ها روکش‌های pop-on یا روکش‌های چسبنده نیز گفته می‌شود) دندان‌های طبیعی شما را می‌پوشانند. روکش‌های قابل برداشتن را در هر زمان که بخواهید، می‌توانید بیرون بیاورید. روکش‌های قابل جابه‌جایی می‌توانند لبخند شما را زیباتر کنند؛ اما احتمالاً غذاخوردن را سخت می‌کنند و تاثیر منفی بر گفتار شما خواهند داشت. البته تحقیقات زیادی در مورد روکش‌های متحرک در دسترس نیست، زیرا تنها چند سالی است که وارد بازار شده‌اند.
تفاوت‌های باندینگ دندان و ونیر
ونیرهای‌های پرسلن پوسته‌های سرامیکی سفارشی هستند که به سطوح جلویی دندان شما می‌چسبند. برای قراردادن آن‌ها، دندانپزشک شما معمولاً باید مقداری مینای دندان طبیعی را جدا کند. پس‌از قراردادن، ونیرهای چینی قابل‌برگشت نیستند. آن‌ها هر 10 تا 20 سال یکبار نیاز به تعویض دارند.
ازطرف‌دیگر، باندینگ دندان ممکن است نیازی به برداشتن مینای دندان نداشته باشد؛ در نتیجه، پیوند کاملاً برگشت‌پذیر است. شما احتمالاً هر 3 تا 10 سال یکبار نیاز به ویزیت مجدد خواهید داشت.
ممکن است بشنوید که دندانپزشکان از اصطلاح کامپوزیت ونیر استفاده می‌کنند. این زمانی است که دندانپزشک شما از مواد کامپوزیت‌رزین برای پوشاندن سطح دندان شما استفاده می‌کند.
آیا دندان ترک خورده به‌خودی‌خود بهبود می‌یابد؟
پاسخ صراحتاً منفی است. دندان ترک‌خورده به‌خودی‌خود خوب نمی‌شود. برخلاف استخوان‌ها که دارای رگ خونی هستند، مینای دندان هیچ منبعی از خون ندارد و در صورت آسیب، قادر به ترمیم خود نیست. شما نباید انتظار بهبود خودبه‌خودی، بدون ترمیم دندان شکسته را داشته باشید. دندان‌های انسان در شش ماه اول بارداری در رحم مادر رشد می‌کنند. برخلاف تصور رایج، دندانها از جنس استخوان نیستند، بلکه مینای دندان از فسفات کلسیم ساخته شده است. دلیل اینکه اغلب به‌عنوان استخوان اشتباه گرفته می‌شود این است که برای رشد قوی و سالم به کلسیم نیز نیاز دارد. بنابراین دندانها از بافت‌های زنده و رگ‌های خونی ساخته نشده‌اند، بنابراین نمی‌توانند مانند استخوان‌ها خود را بازسازی و ترمیم کنند.
اگر دندان شکسته درمان نشود چه عوارضی دارد؟ آیا منجر به عفونت می‌شود؟
عواقب درمان‌نشدن دندان شکسته می‌تواند شدید باشد و نباید نادیده گرفته شود. اگر دندان شکسته درمان نشود، احتمالاً پوسیدگی ایجاد و به‌طور بالقوه منجر به عفونت می‌شود. اگر عفونت به استخوان فک گسترش یابد، ممکن است نیاز به عصب‌کشی یا سایر درمان‌های جدی‌تر مانند کشیدن دندان یا جراحی دهان باشد. علاوه‌براین، رها‌کردن دندان شکسته بدون مراقبت برای مدت طولانی می‌تواند منجر به احساس ناراحتی، درد، تورم و افزایش حساسیت دندان هنگام خوردن غذاهای سرد و گرم شود.
در صورت بروز شکستگی دندان چه کنیم ؟
با مطب دندانپزشک خود تماس بگیرید و در اسرع وقت برای ترمیم دندان شکسته دندانپزشک مراجعه کنید.
اگر دندان شکسته تیز است، دهان شما را بریده و یا به‌شدت دردناک است، به دندانپزشکتان اطلاع دهید.
اگر درد دارید، می‌توانید با مسکن‌های بدون نسخه مثل ایبوپروفن آن را رفع کنید.
در صورت خونریزی شدید یا عدم قطع خونریزی به اورژانس مراجعه کنید.
اگر دندان شما به‌طور کامل در اثر ضربه جدا شده است، آن را در شیر یا آب قرار دهید و بلافاصله به دندانپزشک مراجعه کنید.
سخن پایانی
علی‌رغم توصیه‌هایی که جهت پیشگیری از شکستگی دندان شد، شکستگی دندان امری اجتناب‌ناپذیر است؛ اما ترمیم شکستگی دندان به‌صورت اصولی می‌تواند از بسیاری از عوارض در آینده جلوگیری کند. در کلینیک دندانپزشکی دکتر آیت، ما با استفاده از بهترین متریال و تکنولوژی مدرن آماده‌ایم تا با ارائه بهترین خدمات، سلامت دهان و دندان را برای شما به ارمغان بیاوریم و بتوانید با خیالی راحت لبخند بزنید!
