بسیاری از افراد در دوره‌ای از زندگی متوجه پوسیدگی دندان عقل و مجبور به ترمیم یا کشیدن آن می‌شوند. اغلب اوقات، دندان عقل ممکن است به‌علت نهفتگی یا پوسیدگی، دردناک و آزاردهنده شود و با توجه به اینکه هیچ هدف کاربردی در دهان ندارد، دندانپزشکان معمولا این دندانها را از دهان خارج می‌کنند تا جلوی مشکلات بعدی گرفته شود. تیم دندانپزشکان متخصص کلینیک دندانپزشکی دکتر آیت آماده هستند تا با کمک دانش تخصصی و مهارت خود در کنار استفاده از بهترین ابزار و دستگاه‌های روز دنیا، مشاوره و خدمات درمانی لازم را به مراجعان عزیز ارائه کنند. در این راهنما توضیح خواهیم داد که چگونه پیشرفت پوسیدگی دندان عقل، باعث ایجاد خطر بیشتر برای سلامت سایر دندانها خواهد شد و علائم و راه درمان آن چگونه است. با ما همراه بمانید.
پوسیدگی دندان عقل چیست؟
دندان‌های عقل آخرین دندان‌های بزرگسالی هستند که از لثه بیرون می‌زنند. آن‌ها به‌عنوان دندان آسیاب سوم نیز شناخته می‌شوند. اغلب افراد، 4 دندان عقل دارند. دندان‌های عقل معمولاً بین 17 تا 25 سالگی، مدت‌ها پس از رشد بقیه دندان‌های بزرگسالی درمی‌آیند. دندان عقل در برخی افراد بدون هیچ مشکلی بیرون می‌آید و دقیقاً در پشت دندان آسیاب دوم و هم‌راستا با بقیه دندانها قرار می‌گیرد. بااین‌حال، اغلب اوقات دهان آن‌قدر شلوغ است که دندان عقل نمی‌تواند به‌طور طبیعی رویش کند و نهفته می‌شود.دندان‌های عقل نهفته ممکن است تا حدی بیرون بیایند که تاج دندان قابل‌رویت باشد، یا ممکن است هرگز بیرون نیایند. دندان عقل نهفته می‌تواند باعث ایجاد طیف وسیعی از مشکلات از جمله کیست، زخم، آسیب به دندان‌های دیگر، پوسیدگی و بیماری لثه شود. زمانی که پوسیدگی دندان عقل ایجاد شود یا دندان عقل نهفته باعث درد یا عوارض برای سایر دندانها شود، معمولاً باید آن را بکشید.دندان‌های عقل نیمه‌نهفته – دندان‌هایی که فقط کمی روییده‌اند – در معرض بالاترین خطر پوسیدگی هستند. دندان عقل همچنین می تواند باعث پوسیدگی دندان‌های اطراف شود. هنگامی که دندان عقل نهفته به دندان آسیاب دوم فشار می‌آورد، می‌تواند باعث تحریک و درد شود. علاوه‌براین، باعث کاهش فضای بین دندان‌های آسیاب دوم و سوم می‌شود که تمیزکردن ناحیه را دشوارتر و مستعد عفونت می‌کند.اگر حفره دندان عقل به حال خود رها شود، شما در معرض خطر پوسیدگی پیشرفته و بیماری‌های آبسه و پریودنتال هستید. بیماری لثه و آبسه می‌تواند باعث عفونت در سراسر بدن یا حتی تومور خوش‌خیم استخوان شود.
دلایل پوسیدگی دندان عقل
دندان‌های عقل (مولر سوم) به این دلیل نهفته می‌شوند که فضای کافی برای رویش یا رشد طبیعی ندارند. پوسیدگی دندان عقل زمانی رخ می‌دهد که تمیزکردن انتهای دهان با مسواک و نخ دندان ممکن نیست. مشکل در تمیزکردن دندان عقل نهفته و نیمه‌نهفته، خطر ابتلا به نوعی بیماری دردناک و التهابی لثه به‌نام پریکورونیت را در آن ناحیه افزایش می‌دهد.
درمان دندان عقل پوسیده
بسته به شدت پوسیدگی، دندانپزشک معمولا پرکردن یا درمان ریشه دندان را توصیه می‌کند. بااین‌حال، اکثر دندانپزشکان کشیدن دندان عقل را توصیه می‌کنند، به‌خصوص اگر دندان عقل نهفته باشد.
جلوگیری از نهفتگی دندان عقل
شما نمی‌توانید از ایجاد نهفتگی دندان عقل جلوگیری کنید، اما ویزیت منظم هر 6 ماه یک‌‌بار توسط دندانپزشک برای تمیزکردن و چکاپ، می‌تواند رشد و نحوه رویش دندان عقل را تحت کنترل قرار دهد.
پوسیدگی دندان عقل و خرابی دندان‌های دیگر
بسیاری از مردم به دندان عقل خود که به دندان آسیاب سوم معروف است، فکر نمی‌کنند. بااین‌حال این دندانها می‌رویند و دچار پوسیدگی می‌شوند. جراحی، یکی از روش‌های رایج برای بیرون‌آوردن این دندان است. دندان عقل شاید در گذشته‌های دور، زمانی که استخوان فک انسان بزرگتر بود، می‌توانست مفید باشد اما در دوران کنونی چون جایی برای دندان عقل در فک وجود ندارد، نهفته می‌شود و ممکن است غذا در نزدیکی آن گیر کند. لثه‌های اطراف این دندان ممکن است غذا و باکتری را به دام بیندازند و منجر به عفونت‌های دردناک و تورم شوند.
دندان عقل نهفته یا نیمه‌نهفته
اگر دندان عقل به‌خوبی نروییده باشد، یعنی در بافت لثه یا بافت استخوان گیر کند، تبدیل به دندان نهفته یا نیمه‌نهفته می‌شود. در این‌صورت، دندانپزشک ممکن است جراحی را توصیه کند.
دندان‌های عقل کدامند و چه کاربردی دارند؟
دندان‌های عقل آخرین مجموعه دندان‌های بالغی هستند که می‌رویند. گاهی دندان عقل به‌درستی رشد می‌کند و هیچ مشکلی به بار نمی‌آورد. اما اغلب، رشد دندان عقل در لثه یا استخوان فک متوقف می‌شود و می‌تواند منجر به عفونت، حفره، بیماری لثه و سایر مشکلات سلامت دهان شود.
همه افراد دندان عقل ندارند، اما اگر دندان‌های عقل در موقعیت مناسب خود برویند، می‌توانند استخوان فک را حفظ کنند. بااین‌حال، ما به دندان عقل نیاز نداریم، چون این دندانها هزاران سال پیش کارکرد خود را داشته‌اند اما دیگر آن کارکرد را از دست داده‌اند. رژیم غذایی اولیه اجداد ما شامل گیاهان خام، آجیل‌های سفت و گوشت‌های خام بود و دندان عقل برای آسیاب‌کردن این غذاها و هضم مناسبشان ضرورت داشت. اما درحال‌حاضر، نه‌تنها شیوه غذاخوردن فرق کرده است، بلکه بدن ما نیز تغییرات تکاملی را تجربه کرده و آرواره‌هایمان کوچکتر شده‌اند. به‌همین‌دلیل است که بسیاری از افراد در دهان خود فضای کافی برای رشد دندان عقل ندارند.
علائم رویش دندان عقل چیست؟
یک مطالعه تحقیقاتی نشان داد که حدود ٪۵۳ از افراد، حداقل یک دندان عقل دارند اما برخی افراد اصلاً دندان عقل درنمی‌آورند و برخی هم بیش از 4 دندان عقل دارند. دندان عقل، شبیه هر دندان آسیاب دیگر است. بیشتر آن‌ها 2 تا 3 ریشه دارند، اما برخی ممکن است 4 ریشه هم داشته باشند. شکل ریشه‌ها می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. اغلب، ریشه‌ها با هم ترکیب می‌شوند و ظاهر یک ریشه بزرگ و مخروطی شکل را به‌خودمی‌گیرند و در سایر مواقع، ریشه‌ها می‌توانند در جهات مختلف پیچ‌خورده یا پخش شوند.
معمولا دندان عقل با نشانه‌های زیر اعلام رویش می‌کند:
- قرمزی یا تورم در لثه‌ها، پشت آخرین دندان‌های آسیاب
- درد یا حساسیت فک
- درد صورت، به‌دلیل فشارآوردن دندان عقل به اعصاب
- لکه‌های سفید پشت آخرین دندان‌های آسیا
فایده دندان عقل و دردسرهای آن
یکی از مزایای حفظ دندان عقل، عملکرد آن است. اگر دندان‌های عقل سالم باشند و به‌درستی تراز شوند، می‌توانند دارایی های ارزشمندی برای دهان محسوب شوند و مانند سایر دندانها به جویدن و ساییدن غذا کمک کنند. علاوه‌براین، دندان عقل، ساختار طبیعی فک شما را حفظ و از جابه‌جایی دندان‌های دیگر جلوگیری می‌کند. حفظ این هماهنگی می‌تواند از مشکلات دندانی در آینده جلوگیری کند.
ازسوی‌دیگر، دندان‌های عقل مستحکم هستند و طول عمر بالایی دارند و اگر دندان‌های دیگر شما فرسوده شوند یا آسیب ببینند، پشتیبان محکمی برای ساختار دهان خواهند بود. تراز مناسب دندان های عقل به حفظ ساختار طبیعی دهان شما کمک شایانی می‌کند. هر دندان در نگه‌داشتن دندان‌های مجاور در موقعیت خود نقش دارد و هنگامی که دندان عقل برداشته شود، می‌تواند این تعادل را به‌هم بزند و باعث جابه‌جایی دندان‌های دیگر شود. این تغییر بیش از یک موضوع زیبایی‌شناختی است. نامرتبی دندانها یا مال‌اکلوژن می‌تواند منجر به بروز مشکل در تمیزکردن برخی نواحی و پوسیدگی دندان عقل یا دندان‌های مجاور شود. همچنین ممکن است باعث گازگرفتن نامناسب و اختلالات مفصل فک شود.
علاوه‌براین، حفره خالی دندان عقل برداشته‌شده می‌تواند به‌مرور زمان به‌دلیل عدم‌وجود محرک جویدن، باعث تحلیل استخوان و تغییرات ساختاری در دهان و صورت شود. بنابراین، حفظ دندان عقل می‌تواند از این مسائل بالقوه جلوگیری و ساختار طبیعی آناتومی دندان شما را حفظ کند. بااین‌حال، با توجه به وضعیت منحصربه‌فرد سلامت دهان شما، این تصمیم بر عهده دندانپزشک است.
مشکلات احتمالی دندان عقل نیز عبارتند از:
- ازدحام بیش‌ازحد: با وجود این فواید، دندان عقل می‌تواند باعث شلوغی فک شود.
- درد و ناراحتی: دندان عقل می‌تواند باعث درد و ناراحتی شدید شود، به‌خصوص اگر نهفته یا عفونی باشد.
- عفونت: دندان عقل نهفته می‌تواند فضاهایی را برای رشد باکتری‌ها ایجاد کند که منجر به عفونت و سایر مشکلات جدی دندانی شود.
چه زمانی باید دندان عقل را کشید؟
رایج‌ترین روش درمانی در پوسیدگی دندان عقل، کشیدن آن است که توسط دندانپزشک یا جراح در مطب انجام می‌شود. افراد در هر سنی می‌توانند دندان عقل خود را خارج کنند، اما برای جلوگیری از عوارض بعدی سلامت دهان، بسیاری از افراد در اواخر نوجوانی یا اوایل دهه 20 زندگی این کار را انجام می‌دهند.
چه زمانی باید دندان عقل را ترمیم کرد؟
شرایط و وضعیت سلامت دهان و دندان، عوامل مهمی برای تصمیم به ترمیم دندان عقل هستند. اگر دندان عقل شما سالم و با سایر دندانها تراز است و مشکلی ایجاد نمی‌کند، ممکن است دندانپزشک اجازه دهد آن را نگه دارید. ترک‌خوردگی جزئی به‌خصوص در دندان عقل نیز ممکن است با ترمیم برطرف شود.
آیا پوسیدگی دندان عقل شایع است؟
دندان‌های عقل به‌دلیل قرارگرفتن در پشت دهان و دشواری در تمیزکردن، بیشتر مستعد پوسیدگی هستند. تجمع ذرات غذا و ایجاد محیطی مساعد برای باکتری‌هایی که می‌توانند به‌مرورزمان باعث پوسیدگی دندان شوند، در این محدوده آسان است.
علائم پوسیدگی دندان عقل
دندان عقل نهفته همیشه با علائم خاصی همراه است اما بااین‌حال، زمانی که دندان عقل نهفته، عفونی می‌شود، به دندان‌های دیگر آسیب می‌زند یا مشکلات دندانی دیگری ایجاد می‌کند که دراین‌صورت، ممکن است برخی از علائم زیر را تجربه کنید:
- تورم یا سرخی لثه
- لثه حساس یا خونریزی لثه
- درد فک
- تورم در اطراف فک
- بوی بد دهان
- طعم ناخوشایند در دهان
- مشکل باز کردن دهان
آیا می‌توان دندان عقل پوسیده را پر کرد یا باید حتما آن را کشید؟
در موارد نادر، برخی از دندان‌های عقل به‌طورکامل می‌رویند و هیچ مشکل بالقوه‌ای در دهان ایجاد نمی‌کنند. در این مورد، دندانپزشک ممکن است مانند هر پوسیدگی دیگری، پرکردن و ترمیم آن را توصیه کند. اگر حفره تا اعصاب امتداد پیدا کند، می‌توان درمان ریشه را روی دندان عقل نیز انجام داد.
بهترین گزینه درمانی برای پوسیدگی دندان عقل چیست؟
پوسیدگی دندان عقل در هر زمانی ممکن است ایجاد شود و به‌همین‌دلیل است که توصیه می‌شود به‌طورمنظم برای معاینه به دندانپزشک مراجعه کنید تا قبل از اینکه پوسیدگی شدید شود، از آن مطلع شوید. با تشخیص زودهنگام، حفره‌ها را می‌توان قبل از اینکه پیچیده یا باعث ازدست‌دادن دندان شوند، در مسیر خود متوقف کرد. پوسیدگی دندان می‌تواند سرآغاز بسیاری از مشکلات دیگر مانند بیماری لثه باشد. بنابراین هرچه زودتر درمان شود، برای شما و سلامت دهان و دندانتان بهتر است.
درمان هر نوع پوسیدگی دندان از یک بیمار به بیمار دیگر بسته به وسعت حفره و عوامل دیگر متفاوت است. این موضوع در مورد پوسیدگی دندان عقل نیز صدق می‌کند. اغلب دندانپزشکان کشیدن دندان عقل را توصیه می‌کنند، اما اگر خطری برای سلامت دهان و دندان شما وجود نداشته باشد، می‌توان دندان عقل را ترمیم یا عصب‌کشی کرد.
آیا نگهداری دندان عقل پوسیده با استفاده سایر روش‌های درمانی به‌صرفه است؟
اگرچه درمان‌هایی مانند پرکردن دندان عقل هم جزو روش‌های درمان دندان عقل هستند، اما دندانپزشکان به‌ندرت آن‌ها را توصیه می‌کنند چون دندان عقل همیشه در برابر پوسیدگی آسیب‌پذیر است و می‌تواند باعث عفونت دندان‌های مجاور شود.
آیا کشیدن دندان عقل پوسیده سخت‌تر است؟
دندان آسیاب سوم که به آن دندان عقل نیز می‌گویند، به‌دلیل موقعیت و آناتومی خود، سخت‌ترین دندان برای کشیدن است. به‌طورکلی، دندان‌های آسیاب پایین دارای چند ریشه هستند که باعث می‌شود سخت‌تر از استخوان فک جدا شوند. درصورت وجود عفونت، دندانپزشک ممکن است قبل و بعد از جراحی یا کشیدن دندان عقل، آنتی‌بیوتیک تجویز کند تا از گسترش عفونت جلوگیری شود. کشیدن دندان عقل شکسته غیرنهفته می‌تواند به‌سادگی دندان های دیگر باشد، اما دندان عقل نهفته معمولا نیاز به جراحی دارد.
عوارض نکشیدن دندان عقل در زمان مناسب چیست؟
دندان عقل ممکن است بعد از روییدن یا وقتی نهفته است، فضایی ایجاد کند که غذا و باکتری‌ها را به دام می‌اندازد. این موضوع درنهایت منجر به التهاب و عفونت می‌شود و نه‌تنها دردناک است و باعث تورم و ترشح در نزدیکی محل دندان می‌شود، بلکه بوی بدی نیز ایجاد می‌کند و حتی ممکن است باعث گسترش عفونت به خون شود. بااین‌حال، کشیدن یا جراحی دندان عقل هم خطرات خود را دارد که عبارتند از:
- آسیب عصبی
- حفره خشک
- آسیب به دندان‌های مجاور
سخن پایانی
پوسیدگی دندان عقل یکی از شایع‌ترین بیماری‌های دهان و دندان در جهان است که معمولا به‌علت نهفتگی یا عدم دسترسی مسواک و نخ دندان به انتهای دهان ایجاد می‌شود. تیم دندانپزشکان کلینیک دندانپزشکی دکتر آیت با بهره‌گیری از دانش تخصصی و مهارت در کنار استفاده از مدرن‌ترین ابزار و دستگاه‌های روز دنیا آماده هستند تا در زمینه درمان دندان عقل به مراجعان عزیز مشاوره و خدمات درمانی را ارائه کنند.
